چکیده:
حوادث طبیعی از قبیل سیل، زلزله، طوفان، رانش زمین و غیره همواره کشور ما را تهدید نموده و علی رغم پیشرفتهای علمی در کشور هنوز آسیب پذیری آنها بطور چشمگیری کاهش پیدا نکرده است. یکی از خطرات بالقوهای که همواره کشور ما را تهدید کرده و نسبت به زلزله نیز زیانهای زیادی وارد ساخته، وقوع سیل است. سیل در واقع افزایش ارتفاع آب رودخانه و مسیل و بیرون زدن آب از آن و اشغال بخشی از دشتهای حاشیه رودخانه میباشد که میتواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان و تاسیسات عمومی شده و تلفات انسانی و دامی به همراه داشته باشد. گزارشات و مدارک تاریخی موجود نشان می دهند که آبخیزهای جنوب ایران مخصوصا کلان شهر شیراز از استعداد بالائی در سیل خیزی برخوردار است. مقاله حاضر با هدف ارزیابی عوامل موثر بر سیل خیزی و میزان آسیب پذیری مناطق شهری با بهرهگیری از روش مطالعه کتابخانهای و اسنادی ضمن مروری بر مفاهیم سیل و سیلاب، حوزههای آبخیرداری و سیل خیز مناطق شهری در کلان شهر شیراز، با روش تحلیل محتوا به مطالعه و تحلیل عوامل موثر بر سیل خیزی، میزان آسیب پذیری شهرها، راههای مقابله و پیشگیری در جهت کاهش خسارات وارده ی ناشی از این حادثه طبیعی میپردازد.
یافتهها و نتایج این بررسی نشان میدهد که از یک سو به دلیل قرار گرفتن شهر شیراز در بین ارتفاعات که عمدتا دارای ساختارهای آهکی و واحدهای مارنی غیرقابل نفوذ و یا با نفوذپذیری کم میباشند، و از سوی دیگر عوامل طبیعی چون بارش شدید و کوتاه، کم شدن پوشش گیاهی، جنس خاک و شیب زمین و همچنین عوامل انسانی چون دخالت و دستکاری مسیلها و آبگذرها، اشغال مسیلها و سیلابروها و حریم رودخانهها نابود کردن پوشش گیاهی، تغییر کاربری اراضی و.. همگی موارد بسیار تاثیرگذار در سیلابهای شیراز بوده است. در نتیجه همانطور که اشاره کردیم عامل بازدارنده ی اصلی سیلاب در اکثر شهرهای کشور بخصوص شهر شیراز پوشش مرغوب گیاهی و جنگلی است، در نتیجه باید همگی در حفظ و پایداری این منابع کوشا باشیم، همچنین باید بدانیم سیلاب سایر استانها نیز زنگ خطری برای همه ما است پس تجاوز بسیاری به مسیر رودخانه و روان آبها، برداشت بیرویه و بیبرنامه شن و ماسه از بستر رودخانهها، همگی باعث میشوند در آینده خساراتهایی متوجه ی بافت شهر شود.