چکیده:
زمینه و هدف: سکر و صحو، دو گونه مشی و حال صوفیانه است که از آنها به مستی و هشیاری نیز تعبیر میشود. سکر، حالت وجد صوفیانه و غرق شدن سالک را در محبت الهی نشان میدهد و صحو هوشیاری صوفی در مرتبتی قبل از سکر و یا پس از آن است که سالک در آن صورت بشری دارد. بر سر موضوع تقدم این دو حال، میان صوفیان اختلاف است. شیخ صفیالدین اردبیلی از پیروان جنید و قائل به تقدم صحو بر سکر بود. با آنکه شیخ اهل صحو بود، با سکر در قالب وجد و سماع نیز بیگانه نبود. پیروان شیخ صفی هم بر مکتب او بودند و این حال میان پیروان فرزندان و نوادگان شیخ صفی تا دوران خواجه علی پیش رفت. اما پس از آن تحولی در این مفهوم روی داد و «صوفی»، در مکتب شیخ صفی، به مرور، مفهوم دیگری پیدا نمود. پژوهش حاضر در پی یافتن علت این تحول و چگونگی آن است.
روش مطالعه: نتایج این پژوهش به روش توصیفی بر مبنای منابع کتابخانه ای از منابع عرفانی و تاریخی بدست آمده است.
یافته ها: یافته های این پژوهش نشان میدهد گرایش صفویان به قدرت و تلاش ایشان در این مسیر به تحول مفهوم این دو حال کمک کرد و با به حکومت رسیدن صفویان و ضرورت ملکداری و ایجاد نهادهای اداری، در آغاز تاسیس دولت صفوی، بمرور رفتار صوفیانه توسط نهادهای حکومتی و نیز دستگاه دینی محدود شد تا اینکه در اواخر سلطنت صفویان این محدودیت به اوج خود رسید.
نتیجه گیری: سکر و صحو که دو حالت صوفیانه بود، میان صفویان هم با اندکی اختلاف در تقدم و تاخر آنها، رایج بود و این روش تا دورانی که شیوخ صفویه گرایش به قدرت سیاسی پیدا نکرده بودند رعایت میشد اما پس از آن بمرور به فراموشی سپرده شد و با روی کار آمدن سلطنت صفویه ضرورتهایی ایجاد شد تا صفویان در حذف و کنار گذاشتن این آداب جدیت به خرج دهند.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Drunkenness and Intoxication are two types
of Sufi politics and moods, which are also interpreted as drunkenness and
consciousness. Drunkenness indicates the state of Sufi ecstasy and drowning of
the seeker in divine love, and Intoxication is the Sufi consciousness in the order
before drunkenness or after which the seeker has a human face. There is
disagreement among Sufis over the precedence of the two. Sheikh Safi al-Din
Ardabili was one of the followers of Junaid and believed in the precedence of
Intoxication over Drunkenness. Although the sheikh was from Sahwa, he was
no stranger to drunkenness in the form of ecstasy and listening. Sheikh Safi's
followers were also on his school, and this went on among the followers of
Sheikh Safi's children and grandchildren until the time of Khajeh Ali, but after
that, a change in this concept took place and "Sufi", in Sheikh Safi's school,
gradually found another meaning. Appeared. The present study seeks to find
the cause of this change and how.
METHODOLOGY: The results of this research have been obtained in a
descriptive manner based on library resources from mystical and historical
sources.
FINDINGS: The findings of this study show that the tendency of the Safavids to
power and their efforts in this direction helped to change the concept of these
two states and with the Safavids coming to power and the need for property
and administrative institutions, The government as well as the religious system
were restricted until it reached its peak at the end of the Safavid dynasty.
CONCLUSION: Drunkenness and Intoxication, which were two Sufi states, were
also common among the Safavids with a slight difference in their precedence
and latency. With the coming to power of the Safavid monarchy, necessities
were created for the Safavids to be serious in eliminating and abandoning these
customs.
خلاصه ماشینی:
يافته ها: يافته هاي اين پژوهش نشـان ميدهد گرايش صـفويان به قدرت و تلاش ايشـان در اين مسـير به تحول مفهوم اين دو حال کمک کرد و با به حکومت رسـيدن صـفويان و ضرورت ملک داري و ايجاد نهادهاي اداري، در آغاز تأسيس دولت صفوي، بمرور رفتار صـوفيانه توسـط نهادهاي حکومتي و نيز دسـتگاه ديني محدود شـد تا اينکه در اواخر سلطنت صفويان اين محدوديت به اوج خود رسيد.
نتيجه گيري : سکر و صحو که دو حالت صوفيانه بود، ميان صفويان هم با اندکي اختلاف در تقدم و تأخر آنها، رايج بود و اين روش تا دوراني که شيوخ صفويه گرايش به قدرت سياسي پيدا نکرده بودند رعايت ميشد اما پس از آن بمرور به فراموشي سپرده شد و با روي کار آمدن سلطنت صفويه ضرورتهايي ايجاد شد تا صفويان در حذف و کنار گذاشتن اين آداب جديت به خرج دهند.
با افزايش جمعيت پيروان مکتب شـيخ صـفي الدين در طول زمان که متأثر از شـرايط خاص آشفتگيهاي پس از يورش مغولان و تيموريان بود، مکتب صفويان از صورت نخستين خود دور شد و صورت ديگري پيدا کرد که در آن سـکر و صـحو صـوفيانه معنايي نداشـت و اولويت رفتار و منش صـوفيان عوض شـد.
com) Ali Fathollahi: Associate Professor, Department of Religions and Mysticism, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran.
com : Responsible author ) Mohammad Reza Aboui Mehrizi: Associate Professor, Department of Religions and Mysticism, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran.