چکیده:
در نگرش هنجاری قرآن کریم، حضور زن در جامعه، لازمه ساحت سیاسی ـ اجتماعی وی شمرده شده است و رسمیت بخشی بدان، از آیات مختلفی قابل استخراج است. یکی از این اسلوب های تبیین و ترسیم این موضوع، روش الگودهی است که از زاویه ای فراتر از مباحث نظری، به شیوه عملی مطرح شده است. بدین سان، هدف از پژوهش حاضر آن است تا در پرتو الگوهای قرآنی زنان و بهکارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره بردن از تفسیر اجتهادی، کارآمدی زنان در عرصه های اجتماعی ـ سیاسی را ترسیم نماید. لذا، سؤال محوری در این پژوهش این است با توجه به الگوهای قرآنی، زنان در ساحتهای سیاسی ـ اجتماعی از چه جایگاهی برخوردارند؟ بر اساس یافته های پژوهش، عزم و تدبیر ملکه سبا در حکومتداری، اشتغال سالم دختران شعیب در جامعه و حفظ جان نبی خدا با مشارکت مادر و خواهر موسی (ع)، حضور مؤثر حضرت فاطمه (س) در ماجرای مباهله، بیعت زنان با پیامبر(ص)، بیانگر کارآمدی حضور سیاسی ـ اجتماعی زنان در پرتو الگوهای قرآنی است. بعلاوه آنکه مشارکت فعال زنان در اجتماع، در شکوفایی جامعه دینی نیز تأثیرگذار بوده که در ضمن عملکرد الگوهایی در قرآن، مطرح شده است؛ همچون بردباری هاجر، مبارزه طلبی همسر فرعون، طهارت و پرهیزگاری مریم (س)، تربیت دینی مادر مریم، وجود مبارک حضرت فاطمه بهعنوان خیر کثیر و مادر ائمه اطهار (ع). در فرهنگ قرآن، همچنین، زنانی نیز بهعنوان مسببات گمراهی مطرح شده اند که می تواند مایه عبرتآموزی از حضور ناشایست زنان در عرصه اجتماع و سیاست محسوب گردند؛ همچون همسر نوح، لوط و ابولهب.
In the normative view of the Holy Quran, the presence of women in society is considered a requirement of her socio-political field and its recognition can be extracted from various verses. One of these ways of explaining and drawing this issue is the modeling method, which has been proposed in a practical way from angles beyond theoretical issues. Thus, the aim of the present study is to draw the effectiveness of women in socio-political fields in the light of women's Quranic models and using descriptive-analytical method and using ijtihad interpretation. Therefore, the central question in this research is according to the Quranic models, what is the position of women in socio-political areas? Based on the research findings, Queen Saba's determination and prudence in governing, healthy employment of Shoaib's daughters in society and preserving the life of the Prophet of God with the participation of Moses's mother and sister, Fatima's effective presence in the story of Mubahila, women's allegiance to the Prophet ( P.) indicates the effectiveness of the socio-political presence of women in the light of Quranic models. In addition, the active participation of women in society has also been effective in the flourishing of the religious community, which has been suggested in addition to the performance of models in the Qur'an; Such as Hajar's patience, Pharaoh's wife's struggle, Mary's purity and piety, Mary's mother's religious education, the blessed existence of Hazrat Fatima as a great benefactor and the mother of the Imams (AS). In the culture of the Qur'an, women are also mentioned as causes of misguidance, which can be a lesson from the inappropriate presence of women in society and politics; Like the wife of Noah, Lot and Abu Lahab.
خلاصه ماشینی:
توجه نکردن به الگوهـاي زنـان در کلام وحي، ميتواند زمينۀ پديد آمدن برخـي انگـاره هـاي نادرسـت از حضـور اجتمـاعي و سياسي زنان را در جامعه بـه وجـود آورد و قابليـت ، اثربخشـي و کـارايي آنـان در جامعـه را به حاشيه ببرد؛ همچون برخي نگاشته ها که زن را اسير و رعيتي در دست مرد خوانده اند و به حکم باور انگارٔە برتري مـرد بـر زن ، حسـن رفتـار مـرد بـا وي را لازم شـمرده انـد (زيـدان ، ۱۴۱۷ق ، ج ۷: ۲۳۱)، يا آنجا که در تبيين روابط همسران ، چنين پنداشـته انـد کـه اگـر مـرد بتواند مسائلي همچون احکام حيض و نفاس را به همسرش آموزش دهد، زن حق خروج از منزل جهت کسب اين دانش ضروري را ندارد (فيض کاشاني، بيتـا، ج ۳: ۱۰۶).
» ترسـيم جايگاه اجتماعي و سياسي زنان در فرهنگ قرآن کريم نيز از شيؤە الگودهي مستثنا نيسـت و خداوند متعال جهت تبيين جايگـاه سياسـي و اجتمـاعي زنـان ، در پرتـو آمـوزه اي مربـوط ، الگوهايي را معرفي کرده است ؛ الگوهايي که نه تنها براي زنـان ، بلکـه بـراي تمـام جهانيـان قابليت تأثير و تأثر دارد و از منظر اسلام ، بيانگر نقش مؤثر زنان در عرصه هـاي اجتمـاعي و سياسي است ؛ همان طور که در کلام برخي علما مطرح شده است : «اسلام زنان را از شرکت در فعاليت هاي ديني، سياسي، علمي و فرهنگي منع نمـيکنـد» (دفت ر نشـر آث ار حضـرت آيت الله خامنه اي، ۱۳۹۳: ۳۳).