چکیده:
زمینه و هدف: بررسیها نشان میدهد در جوامع مختلف همواره الگوها و روشهای متفاوتی جهت حل و فصل دعاوی بین مردم مرسوم بوده است. مثلاً در جوامع اولیه که نظام قبیله ای حاکم بود، حل و فصل دعاوی و اختلافات توسط بزرگان و ریش سفیدان قبیله انجام میشد. در این شکل، عامه مردم با اعتماد و اطمینان در مقام صلح جویی و مسالمت، دعاوی خود را برای داوری نزد آنان می بردند که این رویه خود باعث انسجام و همبستگی جامعه نیز میشده است و جامعه را از بروز اختلافات حفظ می کرد. بر این اساس، مقاله حاضر درصدد است با رویکرد تحلیل جغرافیایی، الگوها و روشهای حل و فصل دعاوی در روستاهای منطقه سیستان را مورد مطالعه قرار دهد. روش شناسی: روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی است . در این تحقیق به منظور گردآوری داده ها و اطلاعات ازروش کتابخانه ای، اسنادی و میدانی استفاده شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات از تحلیل ها و نرم افزار های آماری و نیز سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است. یافتهها: یافتههای تحقیق حکایت از آن دارد که اولاً از دیدگاه روستاییان روشهای حل و فصل دعاوی برون دادگاهی کارآمدتر از روشهای درون دادگاهی است و نیز هر چه فاصله روستا از شهر کمتر باشد میزان مراجعه مردم به دادگاه و شوراهای حل اختلاف در شهرها بیشتر است. نتیجهگیری: در واقع ساکنین سکونتگاهای روستایی که در فاصله بالاتر از 25 کیلومتری از شهرها قرار دارند، با توجه به بعد مسافت، تمایل به روش برون دادگاهی بیشتری دارند. با توجه به نتایج تحقیق ضرروری است در قالب یک طرح و برنامه ریزی مشخص در راستای اعتماد سازی، تمایل و گرایش بیشتر روستاییان به روش برون دادگاهی گام های اساسی برداشته شود.
خلاصه ماشینی:
يافته هـا: يافتـه هـاي تحقيـق حکايـت از آن دارد کـه اولاً از ديدگاه روستاييان روش هاي حل و فصل دعاوي بـرون دادگـاهي کارآمـدتر از روش هـاي درون دادگـاهي است و نيز هر چه فاصله روستا از شهر کمتر باشد ميزان مراجعه مردم به دادگاه و شوراهاي حـل اخـتلاف در شهرها بيشتر است .
مزاياي ميانجيگري در مقايسه با داوري و روش قضايي حل و فصـل اختلافـات و بـه ويژه مزايايي از قبيل کم هزينه تر بودن ، انعطاف پذيري بيشتر، خصوصي و محرمانـه بودن ، حل و فصل اختلاف با توافق طرفين و امکان حفـظ روابـط آنهـا سـبب شـده است (جامس ٥، ١٩٩٧: ١٥) که در ميان شيوه هاي مختلف غيرقضـايي حـل و فصـل اختلاف ميانجيگري بيشترين رشد را دارا باشد، تحقيقات صورت گرفتـه نيـز ميـزان بالاي موفقيت ميانجيگري را در حل و فصل اختلافات نشان مي دهد که همـين امـر __________________________________________________________________________________________________________________________________ _____ 1 - Tweeddale 2 - Motiwal 3 - Mistellis 4 - Kovach 5 - James نيز موجب شده است که ميانجيگري به عنوان يک روش موفق و مؤثر در حل و فصل اختلافات نگريسته شود (برگر ١، ٢٠٠٢: ٢٨١).
بنابراين لازم است به ناچار بخشي از اين پرونده ها که از پيچيدگي خاصي برخـوردار نيست در نهادهاي مشابه قضايي مورد رسيدگي قرار گيـرد، در ايـن خصـوص مـاده ١٨٩ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران مقرر مي دارد:« به منظور کاهش مراجعات مـردم بـه محـاکم قضـايي و در راسـتاي توسعه مشارکت هاي مردمي ، رفع اختلافات محلي و نيـز حـل و فصـل امـوري کـه ماهيت قضايي ندارد و يا ماهيت قضايي آن از پيچيدگي کمتري برخـوردار اسـت بـه شوراهاي حل اختلاف واگذار مي گردد.