چکیده:
سب و لعن از مصادیق تبری و از مواردیست که مستمسک برخی, در جهت ابراز بغض و
کینه خود نسبت به شخص یا جریانات مخالف قرار گرفته است. به این مقوله میتوان از
جهات اخلاقی, اجتماعی و سیاسی و حتی جنبههای روانی و تبلیغی نیز پرداخت. از آنجا
که آیات قرآن و سیره بزرگان دین همواره در راستای وحدت مسلمانان و جلوگیری از تفرقه
بین آنها بوده، لعن و نحوه تبری که از عوامل اختلاف میان مسلمانان محسوب میشود و
تاثیرات اجتماعی فراوانی دارد، قابل تامل و بررسی است. مقاله حاضر با روش کتابخانهای-
اسنادی به جمع آوری روایات و تحلیلی کوتاه پیرامون هر کدام و بیان دیدگاههایی در مورد
سب و لعن پرداخته است. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که در اصل تبری در سیره اهل
ببت للم اختلاف نظری نیست و آنچه مورد اختلاف است. کیفیت ابراز آن با توجه به
مقتضیات و مصالح زمان است که میتواند در برهههای مختلف, در تقریب مذاهب موئر واقع
شود.
خلاصه ماشینی:
آنچه از مصداق تبری زبانی به ذهن متبادر میشود، همان چیزی است که پس از گذشت سالیان دراز در میان اذهان شیعیان، به عنوان یکی از مناسک و آداب دینی معرفی شده و آن، سبّ و لعن است و یکی از شیوههای ابراز بیزاری از دشمنان اهل بیت( محسوب میگردد.
طریقه اهل بیت( نیز به تأسی از پیامبر عظیمالشأن، پرهیز از سبّ و لعن بوده است؛ حضرت علی( بر این عقیده بودند که باید افعال ناپسند را گوشزد کرد و از لعن کردن پرهیز نمود (ابن ابی الحدید، 1404، ج3، ص181).
در این زمینه روایاتی وجود دارد که در ادامه به بعضی از آنها اشاره میشود؛ در روایتی از امام علی( نقل شده: «الفحش و التفحش لیسا من الاسلام فی شیء» (لیثی واسطی، 1376، ص27)؛ دشنام دادن و بددهنی به هیچ صورتی در اسلام نیست.
8ـ سبّ و لعن و تقریب مذاهب برائت و تبرّی جستن از دشمنان دین، از مسائل قطعی در اسلام است و مسلمانان باید همواره، موضع قاطع قلبی و عملی در مقابل آنها داشته باشند.
پس با وجود چنین احادیثی و ارادت آنها به اهل بیت( میتوان گفت آنان پایبند به دشمنی با دشمنان آنها نیز هستند؛ امّا در این دشمنی، حفظ وحدت مسلمانان و جلوگیری از ایجاد تفرقه باید مورد توجه قرار گیرد.
در اسلام مجوّزی برای سبّ صادر نشده، ولی در ارتباط با لعن، دو دیدگاه وجود دارد؛ عدّهای به جواز لعن و جایگاه ویژه آن نزد اهل بیت( معتقدند و آیات و روایاتی مؤید این دیدگاه است.