چکیده:
در سالهای اخیر، پدیده های حدی دما (امواج سرمایی و گرمایی) از مباحث داغ میباشند و جامعه علمی را بر آن داشته که تحقیقات گسترده ای جهت بررسی و کشف روند، فراوانی، شدت و گستره وقوع این پدیده ها انجام دهند. در این تحقیق نیز، هدف شناسایی روند و تحلیل فضایی فراوانی وحداکثر روزهای سرد فرین در شمال غرب ایران است. بدین منظور از داده های حداقل دمای روزانه 21 ایستگاه همدید کشور در بازه زمانی 2017-1986 برای ماههای ژانویه، فوریه، مارس، آوریل، نوامبر و دسامبر استفاده شد. با استفاده از ضریب شاخص استاندارد روزهای سرد با شدت پایینتر از 2/ 1- به عنوان روزهای سرد فرین برای هر ایستگاه به صورت ماهانه استخراج شده و برای شناسایی رفتار روزهای سرد فرین از آزمون من کندال و تحلیل فضایی با استفاده از شاخص انسلین موران محلی I و آماره لکه داغ استفاده گردید. نتایج نشان داد که وجود روند کاهشی روزهای سرد فرین در اکثر ماهها (بجز در یکی دو ایستگاه) فاقد معنیداری آماری میباشند و تنها در ماه مارس روند کاهشی معنیداری در حدود 50 درصد از ایستگاهها رخ داده است. تحلیل فضایی روند ماه مارس نشان داد که روند کاهشی معنیدار در شمال غرب و جنوب شرق منطقه تشکیل خوشه و لکه سرد داده است. همچنین نتایج حاصل از شاخصهای تحلیل فضایی در شمال غرب کشور بیانگر این است که فراوانی و حداکثر تعداد رخداد روزهای سرد فرین در منطقه در ماههای مورد مطالعه، تشکیل الگوی خوشهای بالا (خودهمبستگی مثبت) و پایین (خودهمبستگی منفی) دادهاند و بیش از 50 درصد از وسعت پهنه مورد مطالعه نیز فاقد الگوی فضایی هستند. الگوهای خوشهای تشکیل شده در ماههای مختلف سال، در مکانهای متفاوتی شکل گرفته و آرایش فضایی الگوهای خودهمبستگی و لکههای داغ در ماههای مورد مطالعه، مشابه نیستند. همچنین نتایج حاصل بر اساس شاخص محل تشکیل خوشهها را در شاخص موارن محلی I تایید میکند.
Over recent years, the extreme temperature events (cold and heat waves) have been a burning issue driving the scientific society to carry out extensive researches to investigate and discover the trend, frequency, intensity, and scope of their occurrence. The goal of this study is also the recognition of the trend and spatial analysis of the frequency and maximum of extreme cold days in northwest Iran. For this purpose, the data of minimum daily temperature from 21 synoptic stations of the country for the months of January, February, March, April, November, and December from 1986 to 2017 were used. By using the standard index coefficient, the cold days with an intensity of less than -1/2 were extracted as the extreme cold days for each station monthly. The Mann-Kendall test and spatial analysis with the Anselin Local Moran's I and hotspot index were used to identify the behavior of extreme cold days. The results demonstrated that the presence of a decreasing trend of extreme cold days in most months (except for a few stations) had no statistical significance, and a significant decreasing trend occurred only in March in almost 50% of the stations. The spatial analysis of the trend of March indicated that the significant decreasing trend had created a cluster and a cold spot. Moreover, the results obtained from spatial analysis indexes in the northwest of the country demonstrated that the frequency and the maximum number of events of extreme cold days in the area in the studied months had formed a high cluster pattern (positive autocorrelation) and a low cluster pattern (negative autocorrelation), while more than 50% of the area of the studied zone had no spatial pattern. The cluster patterns in different months of the year formed in various places and the spatial arrangement of autocorrelation patterns and hotspots were not similar in the studied months. Furthermore, the obtained results based on the index confirm the formation location of clusters in the Anselin Local Moran's I.
خلاصه ماشینی:
همچنین نتایج حاصل از شاخص های تحلیل فضایی در شمال غرب کشور بیانگر این است که فراوانی و حداکثر تعداد رخداد روزهای سرد فرین در منطقه در ماه های مورد مطالعه ، تشکیل الگوی خوشه ای بالا (خودهمبستگی مثبت ) و پایین (خودهمبستگی منفی) داده اند و بیش از ٥٠ درصد از وسعت پهنه مورد ١- دانشجوی دکتری رشته آب و هواشناسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران .
جدول ١- نتایج آماره کندال (τ) برای تعداد روزهای سرد در ایستگاه های شمال غرب ایران Table 1- Results of Kendall (τ) statistics for the number of cold days in northwest stations of Iran ایستگاه ژانویه Pvalue فوریه Pvalue مارس Pvalue آپریل Pvalue نوامبر Pvalue دسامبر Pvalue ارومیه 0/6 0/64 -/05 0/68 -0/22 0/09 0/03 0/84 0/12 0/38 0/12 0/35 اردبیل 0/02* -0/3* -0/14 0/31 -0/19 0/16 -0/25 0/06 0/03 0/83 -0/15 0/24 اهر -0/05 0/72 0/08 0/54 -0/18 0/18 0/002 0/99 -0/05 0/72 0/03 0/84 بیجار -0/09 0/47 -0/2 0/15 -0/24 0/07 -0/22 0/09 -0/02 0/8 0/12 0/38 پارس آباد ٠/٠١ 0/96 -0/08 0/53 -0/24 0/07 -0/21 0/12 0/04 0/76 -0/1 0/458 پیرانشهر ٠/١٧- 0/2 -0/25 0/06 0/004* -0/38* 0/005* -0/32* -0/19 0/19 -0/12 0/35 تبریز 0/01 0/95 -0/12 0/37 -0/25 0/06 0/02 0/88 0/09 0/52 0/09 0/48 تکاب -0/18 0/17 0/23 0/09 0/005* -0/37* -0/1 0/93 0/05 0/72 -0/15 0/91 جلفا 0/02 0/9 -0/45 0/73 -0/3* 0/02* -0/09 0/5 0/02 0/86 0/1 0/47 خرمدره ٠/٢١- 0/9 -0/12 0/34 0/01* -0/35* -0/16 0/22 -0/13 0/31 -0/14 0/28 خلخال ٠/٠٢- 0/09 -0/25 0/06 -0/23 0/08 -0/18 0/17 0 1 0/1 0/43 خوی 0 0/11 -0/14 0/28 0/04* -0/27* -0/16 0/22 -0/09 0/49 0/02 0/89 زنجان -0/25 0/99 -0/22 0/1 -0/27* 0/005* -0/37* 0/04* -0/09 0/44 -0/1 0/45 سراب 0/01 0/05 -0/23 0/09 -0/07 0/6 -0/09 0/51 0/09 0/49 0/002 0/99 سردشت ٠/٠٢ 0/87 -0/13 0/31 -0/03 0/02 -0/24 0/06 -0/07 0/6 -0/1 0/45 سقز -0/1 0/43 -0/13 0/32 -0/16 0/24 -0/4 0/77 -0/06 0/65 0/04 0/75 سهند -0/08 0/53 -0/21 0/1 -0/23 0/08 -0/11 0/4 -0/13 0/31 0/01 0/95 ماکو -0/06 0/64 -0/16 0/23 0/01* -0/35* -0/05 0/68 -0/13 0/33 -0/1 0/46 مراغه 0/03 0/8 -0/2 0/13 0/02* -0/32* -0/14 0/3 -0/002 0/99 0/02 0/87 مهاباد -0/13 0/33 -0/16 0/22 -0/15 0/25 -0/02 0/91 0/04 0/74 0/1 0/47 میانه -0/08 0/56 0/04* -0/27* 0/03* -0/28* -0/23 0/05 -0/1 0/46 0/18 0/17 همان طور که در بالا ذکر شد در ٤٣ درصد از ایستگاه های مورد مطالعه ، روند کاهشی معنیدار در تعداد روزهای سرد ماه مارس رخ داده است .