چکیده:
معماری پایدار، رویکردی در معماری است که ملاحظات محیطی را همزمان با برآوردن نیازهای انسان مورد توجه قرار میدهد و نتیجۀ آن بهرهبرداری مؤثر از منابع طبیعی در طراحی و ساخت است. بررسی اولیۀ معماری بومی و تاریخی، جلوههایی از ابعاد مختلف معماری پایدار را در این معماری نشان میدهد. معماران سنتی بر اساس تجربههای متعدد و در سیر زمان، همچنین با همسازی و الگوبرداری از طبیعت پیرامون، طرحهایی را ابداع و اجرا کردهاند که با محیط طبیعی سازگار است. بافت تاریخی کاشان نیز بهعنوان بخشی از میراث ارزشمند بومی که دارای معماری سنتی فاخری است، از این امر مستثنا نیست و منطبق بر شرایط محیطی شکل گرفته است. در این مقاله به روش توصیفیتحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای و برداشتهای میدانی، وجوه مختلف پایداری زیستمحیطی بررسی شده و مؤلفههای پایداری از این وجه استخراج گردیده است. سپس بازار تاریخی کاشان بهعنوان بخش پراهمیت از منظر فرهنگیاجتماعی و اقتصادی از بافت تاریخیِ شهر شناسایی شده و بر اساس چارچوب شکلگرفته در مبانی نظری پژوهش، این محدوده مورد ارزیابی قرار گرفته و وضعیت بازار از نظر دارا بودنِ مؤلفههای پایداری و همچنین عوامل نقاط قوّت و ضعف آن در رابطه با پایداری زیستمحیطی تعیین شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که عواملی از قبیل طراحی همساز با اقلیم در راستای حفظ منابع، استفاده از مصالح بومی، طراحی انسانی و پایایی بنا سبب شدهاند که این بازار وضعیت مناسبی از نظر وجوه زیستمحیطی پایدار داشته باشد. از طرف دیگر، ایجاد اختلال در نظم بازار، توسط شریانهای تازهتأسیس و بیتوجهی به تحکیم بافت بازار و مداخلات انسانی، سبب صدمه زدن به پایداری آن شده است.
Sustainable architecture is an approach in architecture that takes into account environmental considerations while meeting human needs. this approach ends in an effective use of natural resources in designing and construction. Preliminary studies of indigenous and historical architecture show the manifestations of different dimensions of sustainable architecture in this architecture. Over time, traditional architects, based on their numerous experiences, have developed and implemented designs that are compatible with the natural environment while in harmonizing and modeling the surrounding nature, . The historical context of Kashan, as a part of valuable local heritage that has a luxurious traditional architecture, is no exception, and its architecture has been formed in accordance with the environmental conditions. In this paper, in a descriptive and analytical method while using library resources and field surveys, various aspects of environmental sustainability are investigated, and the components of sustainability are extracted from this aspect. Furthermore,, the historical bazaar of Kashan is identified as an important part from the cultural, social, and economic perspectives of the historical context of the city. Besides, this area, based on the framework formed in the theoretical foundations of the research, is evaluated, and its situation in terms of sustainability as well as strength and weakness in relation to environmental sustainability is determined. The results show that factors such as the climate-friendly design to preserve resources, the use of indigenous materials, human design, and building reliability have caused this market to be in a good condition in terms of environmental sustainability. However, disrupting the market order by establishing new arteries, neglecting the strengthening of its structure, and permitting human interventions, all, have damaged its stability.
خلاصه ماشینی:
٢. مبانی نظری پژوهش پژوهش پیش رو، ابتدا به شناسایی معماری پایدار و بررسی اقلیم گرم و خشک و بـومی منطقـه و کاشان شناسی ارتباط آن با پایداری خواهد پرداخت ، سپس ملاکها و جنبه های مختلف پایداری زیست محیطـی شمارة ١ (پیاپی ٢٦) بهار و تابستان ١٤٠٠ با بررسی منابع مختلف گردآوری شده و در ادامه ، با تمرکز بر بازار تاریخی کاشـان کـه در بافـت تاریخی قرار گرفته است ، به بررسی پایداری زیست محیطی نمونۀ مـذکور پرداختـه خواهـد شـد.
با توجه به اصول ذکرشده در معماری پایدار و وجـه زیسـت محیطـی آن ، ایـن پـژوهش وجوه زیست محیطی معماری پایدار را چهار عامل از قبیـل طراحـی اقلیمـی در راسـتای حفـظ و صرفه جویی منابع ، کاربرد مصالح بومی و قابل بازیافت ، طراحی برای انسان و پایـایی بنـا در نظـر گرفته و بازار تاریخی کاشان را با توجه به این مؤلفه ها مورد بررسی و تحلیل قرار میدهد.
اصول مورد بررسی در طراحی اقلیمی در راستای حفظ منـابع ، بـه خصـوص در شمارة ١ (پیاپی ٢٦) بهار و تابستان ١٤٠٠ بافت های تاریخی، تراکم بافت ، مصالح متناسب بـا اقلـیم ، سـقف هـای گنبـدیشـکل ، دیوارهـای خشتی و ضخامت آن ها، تهویۀ مطبوع ، سیستم های خنک کنندة بـومی، بـادگیر، اسـتفاده از عناصـر طبیعی، حیـاط مرکـزی اسـت (ملـت پرسـت ، ١٣٨٨؛ ٢٠١٩ ,Esmaeili and Litkouhi؛ ,Benkari ٢٠١٣) همچنین معیارها و ویژگیهای مصالح بومی در معماری پایدار از دیدگاه زیسـت محیطـی عواملی از قبیل مرمت پذیری (٢٠٠١ ,Yagi and Halada) کاهش هزینه های حمل ونقـل (ویسـه و همکاران ، ١٣٨٨) تطابق با آب وهوای محل (هـادی و همکـاران ، ١٣٩٠؛ قبادیـان ، ١٣٨٢) قابلیـت بازیافت ، کاهش مصـرف مصـالح و انـرژی در اسـتخراج و تولیـد آن هاسـت (ارمغـان و گرجـی مهلبانی، ١٣٨٨).