چکیده:
آلودگی هوای شهر تهران مسئلة تازهای نیست و آغاز آن به اوایل دورة پهلوی دوم برمیگردد. در این دوره، استفادة روزافزون از انرژی حاصل از سوختهای فسیلی و سایر آلایندههای هوا در شهرهای بزرگی همانند تهران مسائل و مشکلات زیادی را ایجاد کرد. از این رو، ضرورت طرح استراتژی درازمدت بیش از گذشته احساس شد. برنامة حفاظت از محیط زیست برای اولین بار در برنامة عمرانی پنجم به صورت یک فصل جداگانه مطرح شد که مبارزه با آلودگی هوا از برنامههای مشخص آن به شمار میرفت. هدف کلی برنامة مبارزه با آلودگی هوا کمک به بهبود بهداشت عمومی، ایجاد شرایط مناسب محیطی و تقلیل زیانهای اقتصادی و اجتماعی ناشی از آلودگی هوا بود. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی و با استناد به اسناد آرشیوی و منابع تاریخی درصدد بررسی آلودگی هوای شهر تهران در دهة آخر حکومت محمدرضاشاه پهلوی است. یافتههای پژوهش نشان میدهد بهرغم افزایش درآمدهای نفتی در دورة پهلوی دوم، ساخت مترو و قطارهای شهری آنچنان در دستور کار دولت قرار نگرفت، تا جایی که معضل آلودگی هوای تهران به یک کلاف سردرگم تبدیل شد. از سویی نتایج تحقیقات ایرانی و خارجی در آن زمان نشان میداد آلایندههای خودرویی نقش مهمی در معضل آلودگی هوا دارند. یکی از مهمترین پیشنهادها برای کنترل آلودگی، برنامة کنترل ترافیک بود که مطرح شد و سپس در دستور کار قرار گرفت.
Tehran’s air pollution is not a recent issue and goes back to the early period of the second Pahlavi monarchy. The increasing use of fossil fuels and other air pollutants in big cities such as Tehran caused many problems. Hence, a long-term strategy was deemed necessary more than ever. For the first time, an environmental protection program was introduced as a separate chapter in the fifth development plan, which dealing with air pollution was one of its specific purposes. Improving public health, providing adequate environmental conditions, and reducing economic losses and social damages due to air pollution. Using the historical research method and based on archival documents and other historical sources, this study aims to investigate Tehran’s air pollution in the last decade of the reign of Mohammad Reza Shah Pahlavi. The results show that despite the increase in oil revenues in the second Pahlavi monarchy, the construction of subways and urban trains was not one of the government’s priorities, insofar as the problem of Tehran’s air pollution became a tangled web. On the other hand, the results from Iranian and foreign research at the time showed that vehicle pollutants played an important part in air pollution. Subsequently, as one of the most important proposals for controlling pollution, a traffic control program was proposed and then put on the government’s agenda.
خلاصه ماشینی:
اولين بار در سال ١٣٤٦ وزارت بهداري با مشورت و همکاري سازمان بهداشت جهاني وضعيت آلودگي هواي شهر تهران را مطالعه کرد و با استقرار چهار ايستگاه نمونه گيري به اندازه گيري آلاينده هاي هوا پرداخت .
١ (به تصویر صفحه مراجعه شود) اولين واکنش نشريات به معضل آلودگي هواي شهر تهران به ٢٧ آبان ١٣٣٦ مربوط ميشود که روزنامۀ اطلاعات مطلبي را در اين مورد و دلايل آن منتشر کرد.
از مهم ترين پيشنهادهاي کوتاه مدت ميتوان به اين موارد اشاره کرد: منع عبور و مرور وسايل نقليۀ موتوري که به علت نقص فني و احتراق ناقص دود ايجاد ميکنند، جلوگيري از صداهاي ناهنجار مانند صداي ماشــين ها و موتورســيکلت هاي بدون اگزوز، آسفالت کردن راه ها و کوچه هاي خاکي، تقسيم شهر تهران به مناطق مختلف از نظر آلودگي، و ايجاد ايستگاه هاي مخصوص براي اندازه گيري آلودگي هوا.
در خردادماه سال ١٣٥٠ با توجه به گســترش آلودگي هواي شهر تهران ، سازمان برنامه از پروفسور آلايسن ٦، کارشناس مسائل آلودگي هوا و رئيس دپارتمان مهندســي بهداشت دانشگاه اســتنفورد امريکا، دعوت ميکند تا موضوع آلودگي هواي تهران را از نزديک بررسي نمايد و ضمن ملاقات با مسئولين امر و بازديد از نقاط مختلف شهر، با کارشناســان ايراني در تهيۀ طرح هاي لازم تبادل نظر کند و براي مبازره با آلودگي هوا پيشنهادهايي دهد.
به گفتۀ مسئولين روزنامه ، افراد اين جنبش از «آگاه ترين و خســتگيناپذيرترين مقامات اداري، محققين وابســته و غيروابسته به سازمان هاي مسئول مبارزه با آلودگي محيط زيست و دانشگاه ها» به شمار ميآمدند که از يکشنبه ٢٠ آذرماه ١٣٥٦ در ساختمان روزنامۀ اطلاعات آغاز به کار کرده بودند.