چکیده:
توسعه گردشگری در یک منطقه بدون اثرات جانبی نیست. گردشگران در طول اقامت خود در یک ناحیه، با افراد و نهادهای حاضر در آن روابط اجتماعی برقرار میکنند که جنس آن با نوع و شیوه ارتباط جمعیت بومی با یکدیگر بسیار متفاوت است. این کنش و واکنش میان جمعیت میزبان و گردشگران، منشا پدیدار شدن اثرات گوناگون اجتماعی- فرهنگی است که بسته به نوع ارتباط و تعامل میتواند موجب بروز اثرات مثبت و منفی شود. هدف از این پژوهش سنجش پایداری اجتماعی- فرهنگی توسعه گردشگری در روستاهای هدف استان آذربایجانشرقی بود تا بتوان با برنامهریزی و مدیریت صحیح پیامدهای منفی اجتماعی فرهنگی گردشگری را تعدیل یا حذف و پیامدهای مثبت را تقویت کرد و در نهایت به توسعه پایدار که نقطهی ایدهال صنعت گردشگری است دست یافت. روش تحقیق در مطالعهی حاضر از نظر هدف، کاربردی، از نظر شیوهی اجرا، پیمایشی و از نظر زمانی مقطعی میباشد. جامعه آماری پژوهش سرپرستان خانوارها در چهار روستای هدف گردشگری در استان آذربایجانشرقی بود (819=N) که با استفاده از جدول کرجسی- مورگان حجم نمونهی آماری 265 نفر محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از روشهای آماری و ابزارهای سنجش پایداری در محیط نرم افزارهای Spss و Excel انجام شد. یافتههای تحقیق نشان داد که ابعاد اجتماعی فرهنگی گردشگری در منطقه مورد مطالعه با میانگین 563/0 از سطح پایداری متوسط برخوردار است. همچنین اولویتبندی روستاهای مورد مطالعه به لحاظ سطح پایداری اجتماعی فرهنگی نیز نشان داد که روستای اشتبین با امتیاز 624/0بیشترین رتبه و روستای توتهخانه با امتیاز 493/0 کمترین رتبه را به خود اختصاص دادند. باتوجه به اهمیت ابعاد اجتماعی فرهنگی در مدیریت و توسعه گردشگری پایدار، تعیین ظرفیت برد اجتماعی و کنترل آمار گردشگران، افزایش مهارت و دانش حفاظت از الگوها و ارزشهای فرهنگی اجتماعات محلی با برگزاری دورهها و کارگاههای آموزشی در مقاصد گردشگری، واگذاری اداره امور فعالیتهای بخش گردشگری به ساکنان محلی روستاها توصیه میگردد.
The purpose of this research was to measure the socio-cultural sustainability of tourism development in the target villages of East Azarbaijan province so that the negative socio-cultural consequences of tourism can be moderated or eliminated and the positive consequences can be strengthened with proper planning and management, and finally to the sustainable development that The ideal point of the tourism industry is achieved. The research method in the present study is applied in terms of purpose, survey in terms of implementation and cross-sectional in terms of time. The statistical population of the study was heads of households in four tourism target villages in East Azarbaijan province (N=819), which was calculated using the krejcie-Morgan table, the statistical sample size of 265 people. The findings of the research showed that the socio-cultural dimensions of tourism in the studied area have a moderate level of sustainability with an average of 0.563. Also, the prioritization of the studied villages in terms of the level of social and cultural stability also showed that Ushtabin village with a score of 0.624 had the highest rank and Totah khaneh village with a score of 0.493 had the lowest rank.
خلاصه ماشینی:
هدف از اين پژوهش سنجش پايداري اجتماعي- فرهنگي توسعه گردشگري در روستاهاي هدف استان آذربايجان شرقي بود تا بتوان با برنامه ريزي و مديريت صحيح پيامدهاي منفي اجتماعي فرهنگي گردشگري را تعديل يا حذف و پيامدهاي مثبت را تقويت کرد و در نهايت به توسعه پايدار که نقطه ي ايده ال صنعت گردشگري است دست يافت .
گردشگري روستايي يکي از شاخه هاي گردشگري پايدار است که به عنوان يک راهبرد موثر در جهت تقويت زندگي روستايي، ارتقاي کيفيت زندگي، افزايش توان مالي ساکنان روستاها و بهبود اوضاع اقتصادي آنان ، حفظ محيط و فرهنگ روستايي موثر در نظر گرفته شده و سياست ها و برنامه هاي مختلفي (طرح جامع توسعه گردشگري کشور، تعيين مناطق ويژه ي گردشگري) نيز در اين راستا اتخاذ گرديده است .
نتايج يافته هاي آنان نشان داد که گردشگري در سطح جامعه محلي بر شاخص هاي احياي سنت ها و مراسم بومي، حفاظت از مکان هاي تاريخي و باستاني و آشنايي با آداب و رسوم فرهنگ ها مختلف اثرات مثبت داشته است اما اگر توسعه گردشگري بدون برنامه ريزي دقيق جريان يابد مخرب خواهد بود.
وزين و همکاران (١٣٩٧) در پژوهشي در خصوص اثرات توسعه گردشگري بر جوامع روستايي بخش جرقويه عليا و بن رود شهرستان اصفهان به اين نتيجه دست يافتند که گردشگري موجب اثرات اجتماعي- فرهنگي مثبت شامل افزايش حس تعلق 1 Choi and Sirakaya 2 Sustainable Tourism Development روستاييان ، توجه به آداب و رسوم محلي، ارتقاي سطح آگاهي فرهنگي و وسعت نظر روستاييان و اثرات منفي شامل افزايش ناهنجاريهاي اجتماعي و ايجاد دوگانگي اجتماعي- فرهنگي در روستاهاي منطقه شده است .