چکیده:
پدیده جهانیشدن در عصر حاضر باعث تحولات گوناگونی در حوزههای مختلف تکامل بشری شده است. یکی از حوزههای متاثر، باورهای دینی و مذهبی جوامع است. نهضتها و جنبشهای دینی، از جمله پدیدههای مهم قرن بیستم میباشند که پیدایش این جنبشها به نیمه اول و گسترش آن به نیمه دوم این قرن بر می گردد. سوال اصلی این پژوهش این است که فرایند جهانیشدن چگونه و به چه میزان جنبشهای دینی را متاثر ساخته و این جنبشها چه نسبتی با موج جهانی شدن داشتهاند؟ در پاسخ به این سوال فرضیه این مقاله این است که «فرایند جهانیشدن از رهگذر برجستهسازی هویت در اشکال مختلف آن و نیز با فرسوده ساختن گفتمان رسمی و دولتی، سبب احیای جنبشهای دینی گردیده است». جهانیشدن در ابعاد گوناگون خود با گسترش شبکههای جهانی قدرت، ثروت و اطلاعات و همچنین کاهش اقتدار دولت، زمینه نوعی احساس ناامنی و رها شدگی و بحران هویت را فراهم نموده است. بنابراین جنبشهای دینی از آن رو به وجود میآیند که جهانیشدن ورود متدینین را در جهان آتی تحریم کرده و جایی برای دین در سازمان خود در نظر نمیگیرد. در این پژوهش از روش تبیینی تحلیلی استفاده شده است.
خلاصه ماشینی:
جهانیشدن، جنبشهای احیای دینی، هویت، بحران هویت مقدمه واژه جهانیشدن برای نخستین بار وارد ادبیات علوم اجتماعی و در اوایل دهه 1960 وارد ادبیات روابط بینالملل و علوم سیاسی و اقتصاد شد و به مثابه جریانی قوی در عرصه جهانی موضوعیت یافت و پس از فروپاشی بلوک شرق و جهان کمونیسم بیشتر مترادف با جهانیسازی و غربیسازی یا به عبارتی گسترش الگوهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگ غربی در جهان شد.
رابرتسون معتقد است که جهانیشدن به جریان عمده در دهههای پایانی بیستم قرن تبدیل شده است و تمامی مفاهیم و پدیدههای اجتماعی متأثر از جهانیشدن هستند؛ به گونهای که حتی برای توضیح و تفسیر این پدیدهها دیگر نمیتوان به علوم اجتماعی کلاسیک اکتفا کرد و بنابراین لازم است به نظریههای جدید که جهان را به عنوان یک کل نگاه میکنند و روند جهانیشدن را مورد ملاحظه قرار میدهند، توجه کرد (سلیمی، 1383: 178-177).
رابرتسون دو تفسیر درباره پیدایش و گسترش دین و جنبشهای دینی در جهان معاصر ارائه میدهد بخشی از این تلاشها را میتوان از سوی ادیان و جشنهای دینی با هدف عامکردن ارزشها و فرهنگهای خاص آنها و به عبارتی به جهانیشدن مرتبط دانست؛ و اینکه آنها داعیههای جهانی دارند و عمل آنها پاسخی به دغدغههای بشری یا تعریف هویت و چیستی انسان در کلیت آن است؛ و برخی از آنها نیز در پاسخ به مشکلات وحدت فرهنگی درونی به وجود آمدهاند.
به نوعی که میتوان عنوان نمود جهانیشدن بحران هویت را در میان این جوامع دامن زده و باعث رشد جنبشهای دینی گردیده است.