چکیده:
منطقه تمتمان ما بین طول جغرافیایی37◦ 38/00//- 37◦44/00// شمالی و عرض جغرافیایی44◦ 40/30// - 44◦ 59/ 30// شرقی در شمال غربی ایران، تقریباً در 15 کیلومتری شمال غربی ارومیه قرار داد. هدف از این مطالعه پهنهبندی پتانسیل توسعه کارست در محدوده غار تمتمان در استان آذربایجانغربی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) میباشد. در این مطالعه لایههای اطلاعاتی لیتولوژی، تکتونیک، توپوگرافی، شیب و جهت شیب، هیدرولوژی، کاربری اراضی و اقلیم به عنوان نقشههای عامل در نظر گرفته شدهاند. لایههای فوق به منظور استخراج مدل پتانسیل کارست در محیط GIS فراخوانی شدهاند. لایههای اطلاعاتی مختلف با اعمال قضاوت کارشناسی و اختصاص وزن هر لایه در نرمافزار Expert Choice و بازدیدهای صحرایی به صورت نقشههای معیار طبقهبندی شد. در نهایت با توجه به وزن بدست آمده نقشه پهنه-بندی توسعه کارست در منطقه تمتمان بدست آمد. نتایج بدست آمده در این منطقه نشان داد که از کل مساحت منطقه، 68/6 درصد در طبقه خیلی کم توسعه یافته، 64/15 درصد در طبقه کمتر توسعه یافته، 50/42 درصد در طبقه توسعه یافته نرمال و 18/35 درصد در طبقه توسعه یافته قرار گرفته است. نتایج نشانگر آن است که در منطقه تمتمان، فاکتور سنگ-شناسی و تکتونیک منطقه بیشترین وزن و مهمترین فاکتور کنترل کنندهی پتانسیل توسعه کارست و فاکتور کاربری اراضی کمترین تأثیر در کارستزایی را بر عهده دارد.
The Tamtaman area is located between 37◦38/00//-37◦44/00//north and 44◦40/30//-44◦59/30// east in northwestern Iran, approximately 15 km northwest of Urmia. This study aims to identify and zoning the potential development of karst in the area of Tamtaman cave in west Azerbaijan province using the AHP method. In this study, the information layers of lithology, tectonics, topography, slope, aspect, hydrology, land use, and climate have been considered as factor maps. The above layers have been called to extract the karst potential model in the GIS environment. Different information layers were classified as Criterion maps by applying expert judgment and assigning the weight of each layer in Expert Choice software and field visits. Finally, according to the obtained weight, the karst development zoning map in the Tamtaman area was obtained. The results obtained in this region exhibited a total area, of 6.68% within the very poorly developed class, 15.64% in the less developed class, 42.50% in the normal developed class, and 35.18% in the developed floor are located. The results show that in the Tamtaman region, the lithological and tectonic factors have the highest weight and are the most important factors controlling potential karst growth, while the land-use factor has the least impact on karst formation.
خلاصه ماشینی:
در ایران نیز تحقیقاتی در 1-british columbia ministry of forests, 7-El-Naqa et al, 2-Ford and Williams 8-Hammouri et al, 3-Waele, Plan, & Audra 9-Hsin-fu et al, 4-Zeng et al, 1 -Prasad et al, 0 5-Tirla and Vijulie 1 -Subba Rao et1al, 6-White & White 1 -Sener et al, 2 زمینه ی توسعه و تحول مناطق کارستی به عمل آمده است ؛ (ملکی و همکاران ، ١٣٨٨: ٢٧١) در مطالعه ای تحت عنوان پهنه بندی تحول کارست در استان کرمانشاه از پنج روش به خصوص روش آماری تحلیل سلسله مراتبی استفاده کردند و نتایج ارزشمندی را به دست آوردند (اکبر خدری و همکاران ، ١٣٩٢: ٣٧).
جدول (١): وزن لایه های اطلاعاتی به روش (تحلیل سلسله مراتبی ) و اعمال نظر کارشناسی بر اساس وجود برجسته ترین شاهد کارستی دیرین (منطقه تمتمان ) Table (1): Weight of information layers by method (Analytic Hierarchy Process) and application of expert opinion based on the existence of the most prominent evidence of ancient karst (Tamtaman region) نام لایه وزن نهایی زمین شناسی (لیتولوژی ، فاصله از گسل ) 0/568 هیدرولوژی (فاصله از آبراهه ) 0/227 اقلیم 0/102 توپوگرافی (جهت شیب ، ارتفاع و شیب ) 0/069 عوامل انسانی یا کاربری اراضی (باغ ، کشاورزی ، زمین بایر، جاده ، روستا) 0/034 جمع 1 1-Saaty 3-Expert Choice 2-AHP ٣- یافته ها و بحث پارامترهای محیطی مؤثر بر توسعه کارست در منطقه ی مورد مطالعه انتخاب شد و نرخ سازگاری که در روش تحلیل سلسله مراتبی شاخصی است که سازگاری مقایسه ها را نشان می دهد در این پژوهش ٠/٠٥ به دست آمد.