چکیده:
در طی سه دهه اخیر زنجیره تامین صنایع پیشرو دستخوش پیچیدگی فزایندهای شدهاند. به موازات این پیچیدگی افزایش چشمگیری در پژوهشهای مرتبط با مدیریت خطر زنجیره تامین صورت گرفته است. وجود یک ساختار هستی شناسی (انتولوژی) مدون یکی از ضروریات توسعه در یک حوزه دانشی میباشد. این ساختار در وضعیت ایده ال باید مبتنی بر یک مدل معنایی (سمانتیک) از مفاهیم کلیدی آن حوزه دانشی باشد. علیرغم گسترش ادبیات مربوط به مدیریت خطر زنجیره تامین تاکنون اجماع و اتفاق نظری در رابطه با واژگان، مفاهیم و تعاریف مربوط به این حوزه صورت نگرفته است و هر یک از پژوهشگران از واژگان و تعاریف متفاوت خود برای اشاره به مفاهیم حوزه مدیریت خطر استفاده میکنند. هد ف این مطالعه توسعه مدل مفهومی مدیریت خطر زنجیره تامین و تدوین انتولوژی مبتنی بر مدل برای واژگان و مفاهیم این حوزه میباشد. در این مطالعه از روش مرور نظام مند برای دستیابی به مدل مفهومی و انتولوژی مبتنی بر مدل در حوزه مدیریت خطر زنجیره تامین استفاده شده است. بر این اساس، تعداد 60 مقاله مرتبط، به صورت نظام مند تحلیل شدند. در نتیجه، چهار چارچوب مفهومی: "تاثیرگذاری عوامل خطر بر زنجیره تامین"، "تاب آوری زنجیره تامین"، "خطر شدید یا جدی زنجیره تامین" و "مدیریت خطر زنجیره تامین" تدوین گردید و مبتنی بر این چارچوبهای مفهومی تعاریف تحلیلی برای 47 مفهوم مرتبط در قالب یک انتولوژی موضوعی ارایه شد. چارچوبهای مفهومی و انتولوژی ارایه شده میتواند بستر مناسبی را برای ارتباط و همکاری پژوهشگران، انتشار نتایج پژوهشها و اندکس نمودن ادبیات مرتبط به مدیریت خطر زنجیره تامین مهیا نماید.
Over the past three decades, the supply chain of leading industries has become increasingly manifold. Along with this complexity, there has been a significant increase in related research. The existence of a formal ontology is one of the necessities of development in a area of knowledge. This terminological structure in the ideal situation should be based on a semantic model of the key concepts of this area of knowledge. Despite, the development of literature on supply chain risk management, there is no consensus among researchers on the terms, concepts and definitions of the field and researchers have used their own definitions to refer to the key concepts of the field. The purpose of this study is to develop a conceptual model based on ontology for supply chain risk management. In this study, the critical review method was used to achieve a conceptual model and model-based ontology for supply chain risk management. Based on a systematicl review of 60 related articles, four conceptual frameworks : "effect of risk factors on supply chain", "supply chain resilience", "severe or serious supply chain risk" and "supply chain risk management" were developed and based on these frameworks, analytical definitions for 47 related concepts were presented in the form of a thematic ontology. The ontology presented in this research, can provide a platform for communication and cooperation of researchers, publication of research results and indexing of literature related to supply chain risk management.
خلاصه ماشینی:
عليرغم گسترش ادبيات مربوط به مديريت خطر زنجيره تأمين ، تـاکنون اجمـاع و اتفـاق نظري در رابطه با واژگان ، مفاهيم و تعاريف مربوط به اين حوزه صـورت نگرفتـه اسـت و هر يک از پژوهشگران ، از واژگان و تعاريف متفاوت خود بـراي اشـاره بـه مفـاهيم حـوزه مديريت خطر استفاده ميکنند(٢٠١٠ ,Thomas &Pfohl, Kohler, ) .
شيوه هاي مختلفي براي مرور متون به منظور توسـعه انتولـوژي وجـود دارد ولـي مرور نقادانه متون ٢٧ بهترين روش مرور براي توسعه انتولوژي محسوب مـيشـود زيـرا از يک سو با مقايسه و نقد عميق متون ، مبناي مناسـبي را بـراي شناسـايي مفـاهيم مهيـا ميکند(٢٠١٤ ,Solaiman &Nefzi, Farah ) و از سوي ديگر به واسطه آنکه مفهوم سازي و مدل سازي از نتايج شناخته شده مرور نقادانه هسـتند بـا ايـن روش مـيتـوان نگاشـت مفاهيم را در قالب يک مدل مفهومي انتظار داشت (٢٠٠٩ ,Booth &Grant ) .
در طي سال هاي اخير فهرست هاي متعددي از واژه نامه هاي تخصصي در رابطه بـا مـديريت خطر تدوين شده است که از آن ميان مـيتـوان بـه واژه شناسـي مـديريت خطـر بلايـا سازمان ملـل متحـد(٢٠١٥ ,UN-ODRR) ، واژه شناسـي انجمـن تحليـل خطـر ,Gratt) (١٩٨٩، واژه نامه چندزبانه مـديريت خطـر اتحاديـه اروپـا(٢٠٠٨ ,EUR-OPA) ، واژه نامـه مقدماتي خطـر وزارت کشـاورزي آمريکـا ,Taber &Thompson, Zimmerman, Mindar, ) (٢٠١٦، لغت نامه انجمن مهندسان ايمني آمريکا(٢٠٠٠ ,Lack) ، لغت نامه مديريت خطـر موسسات دانشگاه آلاسکا(٢٠١١ ,SORS) و واژه شناسي کميته بررسي مخاطرات صـنعت دارو(٢٠١٦ ,RiPPRG) اشاره نمود.
در اين مطالعه تلاش شده است تا يک هستي شناسـي مبتنـي بر مدل مختصر براي حوزه مديريت خطر زنجيـره تـامين ارايـه گـردد.