چکیده:
رشد هوشمند شهری انطباق نیازهای کالبدی، اجتماعی و اقتصادی کنونی و آینده جوامع شهری با تکیهبر سه مفهوم اختلاط کاربری، دسترسی و تراکم در محیطهای شهری و خلق مکانهایی با ویژگیهای منحصر بهفرد بهمنظور کاهش هزینههای شهرسازی و آسایش شهروندان است. هدف این پژوهش بررسی و قابلیتسنجی وضعیت رشد هوشمند در محدودة منطقة ۵ شهر تبریز است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روششناختی توصیفی - تحلیلی است. برای انجام این پژوهش ۳ شاخص رشد هوشمند شامل مدیریت کالبدی و حفاظت از فضاهای باز، اختلاط کاربری و شبکة دسترسی و حملونقل موردمطالعه قرار گرفتند. در بخش نخست تحقیق اقدام به سنجش وضعیت توسعة کالبدی منطقة طی سه بازه زمانی ۶۳، ۸۷ و ۹۵ شد. در بخش دوم پژوهش وضعیت اختلاط کاربری اراضی و شبکه دسترسی محلی و ناوگان حملونقل عمومی اتوبوس، تاکسی و مترو و کیفیت شبکه دسترسی مورد ارزیابی قرار گرفت. در فرایند پژوهش از نرمافزارهای Arc Gis وGoogle Earth و همچنین ابزارها و مدلهای تحلیلگر شبکه و Z-scoreاستفاده شد. یافتههای پژوهش نشان می دهد در بعد شاخص اختلاط کاربری، با توجه به کارکرد ناحیهای - منطقه، کاربریهای مسکونی، تجاری و گردشگری و جهانگردی دارای بیشترین حجم اختلاط بودهاند که شاخص نهایی اختلاط با مقدار1/6زیاد ارزیابی شد. در بخش نهایی بهمنظور تعیین وضعیت دسترسی و کیفیت خدمات ناوگان عمومی ازطریق ابزار تحلیل شبکه با درنظرگرفتن فضای فاصلهای منهتن در یک فضای ۵۰۰ متری شعاع دسترسی به مسیرهای ارتباطی در محیط ArcMap مدلسازی شدند که شاخص دسترسی بر اساس مدل تحلیل شبکه در محدودههای چهارگانه اصلی به ترتیب برای تاکسی، اتوبوس و سپس مترو قابل دارای بهترین وضعیت ارزیابی شدند. نتایج پژوهش نشان میدهد مدیریت توسعه کالبدی منطقهی ۵ شهر تبریز با نوسان همراه بوده و توسعه ی کالبدی آن بعد از دهه ۸۷ به بعد روند زایشی به خود میگیرد که بیشترین روند توسعهی آن به سمت فضاهای بیرون از منطقه در محدودهی شرق بوده است.
Smart urban growth is the adaptation of the current and future physical, social and economic needs of urban communities based on the three concepts of land use mixing, accessibility and density in urban environments and creating places with unique features to reduce urban development costs and citizens' comfort. The purpose of this study is to investigate and assess the status of intelligent growth in the 5th district of Tabriz. This research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of methodology. To conduct this research, three indicators of intelligent growth including physical management and protection of open spaces, land use mixing and access and transportation network were studied. In the first part of the research, the physical development of the region was assessed during three time periods of 63, 87 and 95. In the second part of the study, the land use mix of the local access network and the public transport fleet of buses, taxis and subways and the quality of the access network were evaluated. Arc Gis and Google Earth software as well as network analyzer tools and models and Z-score were used in the research process. Findings show that in the dimension of land use mixing index, according to the function of region-area, residential, commercial and tourism and tourism uses have had the highest volume of mixing that the final mixing index was evaluated with a high value of 1.6. In the final part, in order to determine the access status and quality of public fleet services through network analysis tools, considering the distance space of Manhattan in a space of 500 meters, the radius of access to communication routes in ArcMap environment was modeled. For taxis, buses and then subways were evaluated as having the best condition. The results show that the management of physical development in the 5th district of Tabriz is associated with fluctuations and its physical development after the 87th decade onwards takes a reproductive process, the most development process of which is outside the region in It was the eastern border.
خلاصه ماشینی:
این فرایند عظیم شهرنشینی با محوریت ماشین ، ضمن توسعه ی پراکندة شهرها، باعث از بین رفتن زمین های کشاورزی و تحمیل هزینه های غیرقابل جبرانی بر محیط زیست شهرها شده که سرانه و الگوی مصرف نامناسب منابع در شهرها، آن ها را در معرض ناپایداری بیش تر نسبت به روستاها قرار داده (صرافی، ١٣٧٩: ٧) و مشکلات کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و توسعه ی فضایی بیش از حد پراکنده ، به ویژه در کشورهای درحال توسعه به وجود آورده است (پوراحمد و همکاران ، ١٣٨٨: ٢٩).
امروزه بسیاری از بیانیه های سازمان ملل متحد و دستورالعمل انجمن ها و سازمان های غیردولتی دخیل در امور برنامه ریزی شهری به دنبال ارتقای محیط زندگی از طریق گسترش حرکت افراد پیاده ، کاهش آلودگی هوا، افزایش بلندمرتبه سازی ، نزدیکی و در دسترس بودن خدمات شهری، عدم نیاز به توسعۀ سطحی زیرساخت ها و خدمات شهری و عدم تخریب فضاها و کمربندهای سبز در اطراف شهرها، با استفاده از اصول ده گانه رشد هوشمند و درنهایت دستیابی به شهر کامل هستند (٣٦٦ :٢٠١١ ,De Proprse &Cooke ).
رشد هوشمند شهری نوعی برنامه ریزی برای رشد حومه شهرها و نظریه حمل ونقل است که تمرکز بر رشد متوازن در مرکز شهر برای اجتناب از گسترش نامعقول و تراکم بی حساب ، با گرایش به سمت جابه جایی مناسب ، با تعیین مسیرهایی برای پیاده روی و دوچرخه سواری ، توسعۀ همه جانبه با میزان مناسبی از حق انتخاب محل سکونت برای شهروندان است (٩ :٢٠٠٥ ,Litman).