چکیده:
قوس صعود و نزول از نظریههای پایه در عرفان اسلامی است. این نظریه به تبیین نظام هستی و ارتباط آن با وجود حضرت حق (خداوند) میپردازد و موجودات عالم را در دو قوس نزول و صعود در نظر میگیرد که از یگانه وجود حقیقی نشئت گرفته و به صورت دایرهوار به آن بازمیگردند. مقاله پیشرو درصدد است با بهرهگیری از روش پژوهشی تاریخی و نقلی به وجه اشتراکات و تمایزات تبیینهای مختلف این نظریه در کلمات عرفا دست پیدا کند. درنهایت تلاش بر یافتن ریشههای تاریخی و عقیدتی موجد این نظریه در عرفان اسلامی است. ازجمله سه عامل در ایجاد این نظریه تاثیرگذار تشخیص داده میشوند که عبارتاند از: عقبه فلسفی بحث از فرایند خلقت؛ پذیرش نظریه وحدت وجود و گرایش به کمال و سیر و سلوک در عرفان.
Abstract: The arc of ascent and descent is one of the basic theories in Islamic mysticism. This theory explains the system of existence of universe and its relation to the existence of God and considers the beings of the universe in two arcs of descent and ascent, which originate from the only real existence and return to it in a circle. Leading article seeks with interest to historical and narrative research methods in terms of commonalities and explanatory differences various this theory is found in the words of mystics. Finally trying to find the roots historically and ideologically, cause this theory in Islamic mysticism. Among the three factors influencing the development of this theory are: Aqaba Philosophical Discussion of Creation process; Acceptance of the theory of the unity of existence and the tendency to perfection and conduct in Mysticism.
خلاصه ماشینی:
اين نظريه به تبيين نظام هستي و ارتباط آن با وجود حضرت حق (خداوند) ميپردازد و موجودات عالم را در دو قوس نزول و صعود در نظر ميگيرد که از يگانه وجود حقيقي نشئت گرفته و به صورت دايره وار به آن بازميگردند.
تاريخچه نظريه قوس صعود و نزول پيش از ظهور عرفان نظري در قرن هفتم قاعده اي در ميان فلاسفه با عنوان «الواحد لا يصدر منه الا الواحد» مطرح بود که هنوز هم کتاب هاي فلسفه اسلامي به آن ميپردازند (حسيني شاهرودي، ١٣٩٠).
بعد از ابن عربي ديگر عرفا نيز به نحوه رابطه خداوند و مخلوقات پرداختند و به تدريج گونه هاي مختلفي از نظريه قوس صعود و نزول ارائه شد؛ نظريه اي که سعي در بيان رابطه خالق و مخلوقات در سازوکاري کامل دارد (رک : ابن ترکه ، ١٣٦٤، ج ٢: ٨٧١؛ آملي،١٣٦٤: ٥٧٠؛ جامي،١٣٧٠ : ٣٣-٣١؛ امام خميني، ١٣٧٢: ٦١؛ سهروردي،١٣٧٢ : ٢٠٣-٢٠٠؛ ملاصدرا،١٣٨٣ : ٣٥٢ و ٢٧٢).
٣. تعاکس يا عدم آن در قوس ها قوس صعود در مسير بازگشت به مبدأ اول ، مشابه قوس نزول است که از آنجا نشئت گرفته ، اما مسئله اين است که آيا دو قوس در مسيري عين هم حرکت ميکنند يا بين آن ها تغاير وجود دارد؟ براي پاسخ به اين مسئله بايد به تفاوت ديدگاه هاي عرفا درباره حرکت و مراتب صدور موجودات توجه کرد.
نتيجه : نظريه قوس صعود و نزول بعد از ابن عربي در عرفان اسلامي جايگاه خود را پيدا کرده و تا کنون به گونه هاي مختلف تبيين شده است .