چکیده:
بیتردید، روشن شدن حدود و ثغور «مساله جامعیت قرآن» نقش بنیادی در فهم و تفسیر آیات به خصوص «آیات علمی قرآن» دارد. هر یک از مفسران و قرآنپژوهان نیز در تبیین این مسئله و تعیین گستره آن، از روش و گرایش خاصی پیروی کردهاند. همین موجب گردید تا موافقتها و مخالفتهای بسیاری در این حوزه بروز کند. با توجه به اینکه معمولا نظرگاه آیتالله معرفت در گزارههای علوم قرآنی و مباحث مختلف تفسیری، تامّلاتی سودمند است. در این پژوهش استفاده از روش عقلی و نقلی و گردآوری دادهها از طریق ابزارکتابخانهای و تحلیل آنها به صورت توصیفی ـ تحلیلی، به نظاره آوردههای این فرهیخته قرآنی در دوره معاصر پیرامون «جامعیت علمی قرآن کریم» مینشینیم. از منظر ایشان، در آیات علمی قرآن «تراوشات علمی» است که از ساحت قدس خداوند حکیم و بهمنظور هدایت بشر نازل شده است. این دانشور فرهیخته قرآنی در دوره معاصر، با استناد به دلایل عقلی و نقلی متعدّد، بر این عقیده است که جامعیت این سلسله از آیات، جامعیتی هدایتی است. ایشان، بر این امر تاکید دارند که نباید نظریههای اثباتنشده علمی بر آیات قرآن تحمیلشده و با مفاد آنها تطبیق داده شود. همچنین بر این باورند که هرچه انسان از دستآوردهای علم و دانش بیشتری بهره برده باشد، بهتر به مفاهیم وحیانی تاحدامکان دست خواهد یافت.
Undoubtedly, clarifying the boundaries and limitations of the “Issue of the comprehensiveness of the Quran” plays a fundamental role in understanding and interpreting the verses, especially the “scientific verses of the Quran.” Each of the commentators and Quran scholars has followed a certain method and tendency in explaining this issue and determining its scope. This caused many agreements and disagreements in this regard. Considering that Ayatullah Ma’rifat’s viewpoint is usually useful in the propositions of Quranic sciences and various exegetical topics. In this research, the using of rational and narrative methods and data collection through the library and their analysis in a descriptive-analytical manner, considering the contributions of this Quranic scholar in the contemporary period regarding the “scientific comprehensiveness of the Holy Quran”, we arrange this research. From his point of view, in the scientific verses of the Quran, there are “scientific emanations” that have been revealed from the Holy of Holies of the Wise God and to guide mankind. This expert scholar of the Quran in the contemporary period, citing several rational and narrative reasons, thinks that the comprehensiveness of this series of verses is the comprehensiveness of guidance. He emphasizes that unproven scientific theories should not be imposed on the verses of the Quran and should not be compared with their contents. He also believes that the more a person has benefited from the achievements of science and knowledge, the better he will achieve the most revelatory concepts
خلاصه ماشینی:
مثلاً برخی جامعیت را به معنای وجود و شمول تمام علوم در قرآن دانستهاند (سیوطی، الدرالمنثور فی تفسیرالمأثور، 1421: 2/258-265؛ غزالی، جواهر القرآن و درره، 1409: 26؛ ابوحجر، التفسیر العلمی فىالمیزان، 1411: 149؛ فخررازی، مفاتیح الغیب، 1420: 17 / 96؛ 2/ 13؛ زرکشی، البرهان فى علوم القرآن، 1417: 2/25) برخی دیگر نیز بر این باورند که «جامعیت قرآن به معنای بیان تمام اموری است که برای تکامل فرد و جامعه در همه جنبههای معنوی و مادی لازم است؛ اما نه چنانکه قرآن دایرةالمعارف بزرگی باشد که تمام جزئیات علوم ریاضی و جغرافیایی و شیمی و فیزیک و گیاه شناسی و مانند آن در آن آمده باشد» (مکارم، تفسیر نمونه، 1374: 11/ 361).
از جمله مفسران اسلامی دیگری که از این دسته به شمار میآیند: محمود آلوسی (آلوسی، روح المعانی فی تفسیرالقرآن العظیم، 1415: 11/ 74)، رشیدرضا (رشیدرضا، تفسیرالمنار، بیتا: 1/ 7)، محمدهادی معرفت (معرفت، التمهید فى علوم القرآن، 1388: 6/ 13_ 26)، ناصر مکارمشیرازی (مکارم، تفسیرنمونه، 1374: 1/ 131)، محمدتقی مصباحیزدی (مصباح یزدی، قرآن شناسی، 138۴: ۲/۲۸۹ ـ ۳۰۸) جعفر سبحانی (سبحانی، تفسیر صحیح آیات مشکله قرآن،1371: 315)، هستند در حقیقت این طیف از فرزانگان قرآنی، از موافقان جامعیت اعتدالی آیات علمى بوده و در مواردی متعدد؛ براى اثبات اعجاز علمى قرآن نیز از آن استفاده کردهاند.