چکیده:
تقوا از واژگان کلیدی قرآن کریم است که گستره کارکرد آن علاوه بر سعادت فردی، رشد و کمال جامعه را نیز دربرمیگیرد. تقوای اجتماعی، به این معنا که تعداد کثیری از آحاد جامعه عامل به تقوا باشند تا اندازهای که عمومیت رفتار جامعه نشانگر رعایت تقوا در سطوح مختلف خانواده، اجتماع و سیاست باشد، بخش قابل ملاحظهای از این مفهوم قرآنی را به خود اختصاص داده است. این پژوهش به دنبال ارایه پاسخی روشمند به این پرسش است که از نگاه قرآن، تقوای اجتماعی چه الگوی رفتاری را در روابط میان فردی به جامعه پیشنهاد میکند؟ بررسی بیش از دویست آیه ناظر به تقوا در فرایندی روش محور نشان داد قرآن کریم در کلیت طرح مباحث تقوامحور خود، به دنبال ارایه الگوی رفتاری خاصی در ارتباطات اجتماعی افراد است. این پژوهش برای دستیابی به این الگو از روش تحلیل محتوا در دو سطح کمی و کیفی استفاده کرده است. بر اساس تحلیلهای انجام شده از آیات ناظر به تقوا، این آیات در سه دسته ی اصلی عوامل بسترساز(%19)، نتایج(%49) و پیامدها(%32) قرار گرفت که با تقسیم هر کدام از این دستهها به موضوعات فرعی، در پایان، مدل مفهومی رفتار میانفردی مبتنی بر تقوای اجتماعی در چهار مرحلهی عوامل زمینهساز تقوا، شکل گیری تقوا، نتایج عملیاتی نمودن تقوا و پیامدهای رفتارهای تقوابنیان طراحی گردید که دو مرحلهی اول به عنوان مقدمه و مرحله ی آخر به عنوان مؤخره در نظر گرفته شده است .
Piety is one of the key words of the Holy Quran, the scope of which, in addition to individual happiness, also includes the growth and perfection of society. Social piety, in the sense that a large number of members of society contribute to piety, to the extent that the generality of society's behavior indicates the observance of piety at various levels of family, society and politics, has accounted for a significant part of this Qur'anic concept. This study seeks to provide a methodical answer to the question that from the perspective of the Qur'an, what pattern of behavior does social piety suggest in interpersonal relationships with society? Examination of more than two hundred verses related to piety in a method-oriented process showed that the Holy Quran, in general, seeks to provide a specific behavioral pattern in the social relations of individuals. This research has used content analysis method at both quantitative and qualitative levels to achieve this model. Based on the analysis of verses related to piety, these verses were divided into three main categories of bedrock factors (19%), results (49%) and consequences (32%). Finally, the conceptual model of interpersonal behavior based on social piety in four stages; Underlying factors Piety, The formation of piety, Results of operating piety and Consequences of pious behavior were designed The first two stages are considered as introduction and the last stage as the final.
خلاصه ماشینی:
پژوهش پيش رو به دنبال تحليل آيات ناظر به تقوا به دنبال پاسخي براي اين پرسش است که از نگاه قرآن ، تقواي اجتماعي چه الگوي رفتاري را در روابط ميان فردي نشان ميدهد؟ براي پاسخ به اين پرسش از روش کمي - کيفي تحليل محتوا استفاده شده است تا باتوجه به فراواني داده هاي مرتبط با تقوا به مدل موردنظر قرآن دست يابيم .
خداوند علاوه بر اينکه تقوا را به انسان الهام ميکند جزئيات مسير را نيز به وسيله ي ارسال شريعت ، براي او تبيين ميکند و عمل بر اساس اين آموزه ها سهم بسزايي در شکل گيري و تثبيت شخصيت تقوا محور دارد (بقره :١٨٧؛ انعام : ١٥٣؛ توبه : ١١٥)؛ قرآن کريم با ارائه ي مجموعه اي منسجم از بايدهاي رفتاري مسير سعادت را نشان داده و آنها را از لغزش هاي احتمالي در تشخيص راه سعادت رهائي بخشيده است (حسيني همداني، ١٤٠٤، ج ٢: ١٣٢).
الزام رفتاري از بيرون و اجراييشدن حدود الهي نيز زمينه تقوا مداري را در افراد تقويت ميکند؛ ضمانت اجرايي قصاص به عنوان يکي از حدود الهي از نگاه قرآن ، سبب ايجاد تقوا ميشود (بقره : ١٧٩)، (مغنيه ، ١٣٧٨، ج ١: ٤٩٢)؛ بنابراين هـدف از قصـاص ، ايجـاد بازدارندگي در برابر ناهنجاريهاي اجتماعي است (مدرسي، ١٤١٩، ج ١: ٣٢٢)؛ برخي مفسرين اين بازدارندگي را تنها نسبت به قتل دانسته اند ولي برخي ديگر آن را شامل همه کجرويهاي اجتماعي دانسته اند (ابوالفتوح رازي، ١٤٠٨، ج ٢: ٣٤٠)؛ بنا بر آنچه از آيات و تحليل هاي مفسران آورده شد مشخص گرديد الزام رفتاري از بيرون ، روحيه ي خود نگهداري را در انسان ايجاد و حفظ ميکند.