چکیده:
زمینه و هدف: در این مقاله ابتدا مختصات عمومی مکتب بازگشت به اختصار مرور میشود. سپس به یکی از نکات مهم و مغفول ماندۀ مکتب بازگشت پرداخته میشود؛ یعنی قصاید منقبتی و آیینی. پژوهشهای شعر دوره یا مکتب بازگشت منحصر است به دو حوزه: شناسایی شاعران گمنام و تصحیح دیوان آنها و دیگری بررسی شیوه های تقلید و تاثیرپذیری شاعران شناخته شده. گویی محققان اتفاق نظر دارند که شعر این دوره هیچ گونه نوآوری و افزوده ای ندارد و بر همین اساس است که شعر این دوره در درسنامه ها و گزیده های ادب فارسی حضور کمرنگی دارد.
روش مطالعه: این مقاله محتوا و مضمون شعر 16 شاعر بازگشتی را بیت به بیت بررسی کرده و آماری گویا از نوآوری شعر بازگشت در عرصۀ شعر آیینی و رکود و تقلید و تکرار در شعر شعرای درباری این عصر بدست داده است. از هر شاعر، دو قصیده با موضوع مدح امام علی (ع) و امام رضا (ع) تحلیل شده است. تحلیل داده ها با نرم افزار اکسل انجام شده است.
یافته ها: بر اساس این پژوهش، بین شهرت و نوآوری شاعران این دوره، نسبت معکوس وجود دارد. شاعران نام آوری مانند صبا و قاآنی دچار فقر محتوا هستند و شاعران عمیق و دقیقی مثل آیتی بیرجندی و سروش و الهی قمشه ای شهرتی بسزا ندارند. این نکته داوریهای تاریخ ادبیات نویسان و ملاکهای داوری آنها را بچالش میکشد.
نتیجه گیری: عمدۀ آنچه از مکتب بازگشت میگویند ویژگیهای شعر درباری بازگشت است نه شعر شیعی این دوره. محتوای شعر شیعی در این دوره کاملا دگرگون میشود و رشد کمّی و کیفی آن قابل لمس است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: In this article, the general features of the Neo- Classicism in the Persian literature that is called return school in the Farsi, are briefly reviewed. Then, one of the most important but neglected point of this school is scrutinized; That is, eulogistic and religious odes. Research on the poetry of Persian Neo- Classicism school generally focuses on two areas: first one, identifying anonymous poets and correcting their poetical works, and other studies have been done on the methods of imitation and the influence of well-known poets. It seems that the Scholars agree on lack of innovations and additions poetry on this period, and by this reason, poetry of this period from prior times to nowadays to be rarely present in textbooks and excerpts from Persian literature.
METHODOLOGY: This article examines the content of the poems of 16 poets in the desired period, verse by verse and provides statistics on the innovation of Persian Neo- Classicism poetry in the field of ritual poetry and stagnation, imitation and repetition in the poetry of government-affiliated poets of this era. From each poet, two poems have been analyzed, one about praise of Imam Ali and another one about Imam Reza. Data analysis was performed with Microsoft Excel software.
FINDINGS: According to this research, there is an inverse relationship between the fame and innovation of the poets of this period. Well-known poets such as Saba and Qaani suffer from a lack of content, and deep precise poets such as Ayati Birjandi, Soroush Esfahani and Elahi Ghomshei do not have a great reputation. This challenges the judgments of authors of the periods of Persian Literature and their judging criteria.
CONCLUSION: It is shown here that the most what is said about the Persian Neo- Classicism is based on the government-affiliated poets of this school and periods, not the Shiite poetry. The content of Shiite poetry in this period is completely changed and its quantitative and qualitative growth is palpable.
خلاصه ماشینی:
پژوهشهاي شعر دوره يا مکتب بازگشت منحصر است به دو حوزه : شناسايي شاعران گمنام و تصحيح ديوان آنها و ديگري بررسي شيوه هاي تقليد و تأثيرپذيري شاعران شناخته شده .
روش مطالعه : اين مقاله محتوا و مضمون شعر ١٦ شاعر بازگشتي را بيت به بيت بررسي کرده و آماري گويا از نوآوري شعر بازگشت در عرصۀ شعر آييني و رکود و تقليد و تکرار در شعر شعراي درباري اين عصر بدست داده است .
در کتب تاريخ ادبيات اصليترين ايرادهاي مکتب بازگشت اين موارد است (ادوار شعر فارسي، شفيعي کدکني: صص ١٩- ٣٣).
اولاً بسياري از اين اشعار مذهبي است و جريان پررنگ شعر منقبتي در روزگار شاعر را نشان ميدهد و ديگر اينکه حجم اين اشعار به تفکيک ممدوح ، ادعاي شفيعي کدکني و مهديخواهي مردم آن روزگار را تأييد ميکند: (رجوع شود به تصویر صفحه) در اين نمودار سه نکته قابل توجه است : الف ) حجم اشعار مهدوي بيش از دوبرابر مناقب علوي است ؛ با آنکه طبق عادت توقع ميرود مدايح امام علي (ع ) از حيث حجم بيرقيب باشد.
يکي از وجوه تمايز امام علي (ع ) از ديگر امامان اين است که ايشان بخاطر هم عصري با پيامبر (ص ) و حضور هميشگي در صحنه هاي مهم و حساس تاريخ اسلام ، در مأثورات حضور پررنگي دارد.