چکیده:
نشانهشناسی به عنوان ابزاری پژوهشی برای فهم حقیقت، نقش مهمی در آشکار نمودن علائم پنهان، رموز و نمادهای مذهبی دارد. از آنجایی که در دوره صفویه فلزکاری از اهمیت زیادی برخوردار و دارای ارزش فرهنگی، هنری و مذهبی در ابعاد مادی و معنوی بوده است، چنانچه هنرمندان ایرانی در این دوره با استفاده از فلز ارتباط بین هنر و مذهب را فراهم نمودند، به همین جهت پژوهش حاضر با هدف بررسی نشانهشناسی نمادهای مذهبی در فلزکاری دوره صفویه به دنبال پاسخ به این سؤال است که چه نمادهای مذهبی در نقوش (گیاهی، حیوانی و مرکب) فلزکاری صفوی کاربرد داشتهاند؟ شیوه پژوهش توصیفی-تحیلی بوده و جمعآوری اطلاعات با استفاده از منابع اسنادی، مشاهده و مصاحبه صورت گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر آن بوده است که مهمترین نمادها در نقوش (گیاهی، حیوانی و مرکب) عصر صفویه، بته جقه، شیر، طاووس و شیر و خورشید بوده اند. هر چند این نمادها در طول تاریخ کهن ایران معانی مختلفی در بر داشتهاند؛ ولی در این دوره تحولاتی در مفاهیم نمادها و نشانهها در نقوش رخ داده است، یعنی علاوه بر همراه داشتن مفهوم ذاتی نماد، مفاهیم جدیدی به خود گرفتهاند، که همان ارتباط با فرهنگ اسلامی و مذهب تشیع بوده است و گرایش به برداشت مذهبی از نمادهای مذکور افزایش یافته است.
As a research tool for understanding the truth, semiotics plays an important role in revealing hidden signs, mysteries and religious symbols. During the Safavid period, metalwork was of great importance and had cultural, artistic and religious value in material and spiritual dimensions, as Iranian artists in this period provided a connection between art and religion by using metal, for this reason, the research to investigate the semiotics of religious symbols in Safavid metalwork, the present paper seeks to answer the question, what religious symbols were used in Safavid metalwork motifs (vegetable, animal, and composite)? The method of research is descriptive-analytical and data collection has been done using documentary sources, observation and interviews. The results of the research have shown that the most important symbols in the motifs (vegetable, animal and composite) of the Safavid era were Botte Jaqqe(Paisley), Lion, Peacock and Shirokhurshid. Although these symbols have had different meanings throughout the ancient history of Iran; in this period, there have been changes in the concepts of symbols and signs in the motifs, that is, in addition to the inherent concept of the symbol, they have taken on new concepts, which was the connection with the Islamic culture and the Shia religion, and the tendency to take the mentioned symbols religiously. Increased.
خلاصه ماشینی:
هر چند این نمادها در طول تاریخ کهن ایران معانی مختلفی در بر داشتهاند؛ ولی در این دوره تحولاتی در مفاهیم نمادها و نشانهها در نقوش رخ داده است، یعنی علاوه بر همراه داشتن مفهوم ذاتی نماد، مفاهیم جدیدی به خود گرفتهاند، که همان ارتباط با فرهنگ اسلامی و مذهب تشیع بوده است و گرایش به برداشت مذهبی از نمادهای مذکور افزایش یافته است.
اما در پژوهش حاضر سعی شده از نگاه نماد شناسی و با بررسی نشانهها به موضوع پرداخته شود، از سوی دیگر آثاری برگزیده و مورد بحث قرار گرفتهاند که نقوش آنها میتواند در گروه نقوش با کارکرد و مفهوم مذهبی قرار بگیرد، کاری که در پژوهشهای دیگر کم سابقه است، همچنین در این پژوهش به مساله تأویل آثار بر اساس دلایل و قراینی که در دیگر آثار Iconology هنری دوره صفوی ـ همچون نقاشی و اعتقادات مذهبی مکتوب مانند تفاسیر و احادیث ـ وجود داشته نیز توجه شده است.
به طور کلی استفاده از نقش شیر و خورشید را در نگاه مذهبی به عنوان نمادی از علی (ع) و پیامبر (ص) تعبیر نمودهاند و اوج آن را در هنر صفوی شاهد هستیم که دلایلی برای آن وجود دارد که در ذیل به آنها اشاره میشود: الف: در علم نجوم، منطقهالبروج دایرهای است که زمین حرکت انتقالی خود را در آن انجام میدهد.