چکیده:
در این مقاله سعی شده موسیقی کناری غزلیات شهریار مورد بررسی قرار گیرد و با آماری که از غزلیات او به دست آمده درصد غزلهای مردف به غیر مردف او بیان گردیده و از این جهت کار او با غزل سرایان بزرگ مقایسه شده است.در بخش غزلهای غیر مردف نیز شاعر برای رفع کمبود ردیف،بیشتر از قاعدهی(2)قافیه با حروف الحاقی استفاده نموده است.سپس مباحث رد القافیه،رد المطلع،تکرار قافیه،قافیهی معموله و قافیهی میانی با بسامد آنها در غزلیات او مورد بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"اما 93 غزل دیگر در این بخش که دارای قافیه مجرد است،به شکلی نیست که واج مشترک واژههای قافیه فقط یکی باشد،بلکه از قافیههای قاعدهی 2 یعنی«مصوت+یک یا دو صامت» (وزن و قافیهی شعر فارسی،ص 29)استفاده کرده است.
(آشنایی با عروض و قافیه، ص 511) با توجه به تعاریف فوق شهریار از هر دو نوع قافیهی معموله در غزلهای خود استفاده نموده است،نوع اول در غزل(بلبل در قفس ص 47)با مطلع:ما مستمند و مسکین،دلبر غنی و دارا او را نبوده یاری ما را نمانده یارا که در ابیات بعد واژههای قافیه(خارا، دلآرا،بخارا،سارا،مدارا،الاساری، السکاری،گوارا،دارا(اسم خاص)سارا، آرا،نصارا،عذری،صفتآرا و آشکارا»است که روی جعلی آنها«ا»و روی اصلی آنها«ر» است.
غزل(هوشم میرود، صص 632 و 732)با مطلع:نوشین من باز این سفر همراه هوشم میرود تا هست نیشم میزند تا رفت نوشم میرود در ابیات زیرین غزل قافیهی میانی مشاهده میشود:من ماندهام ای کاروان باری به این تندی مران دانی که چون کوهی گران باری به دوشم میرود او پردهای بود از هنر پوشیده عیب شور و شر اشکی بیاید پرده در،چون پردهپوشم میرود آن کار به من بد میکند با من،نه با خود میکند من تا به گوش آسمان جوش و خروشم میرود دل شهریارا زار شد،دلبر رفیق آزار شد طبعم ز خود بیزار شد،بس کن که گوشم میرود در پایان مقاله یادآوری این نکته ضروری است که شهریار با آن که شاعری صاحبسبک بوده،اما در بخش موسیقی کناری از شیوهی شاعران بزرگ غزل پیروی نموده و همانند آنها،بیشتر غزلهای خود را مردف سروده است."