چکیده:
تیمّم یکی از مسائل از علم فقه است که در کتاب و سنّت بـه صـراحت بیـان شـده است. اما بعضی از مسـوّغات و شـرایط آن، مـورد اخـتلاف فقهـا اسـت. یکـی از مسـائل اختلافی در بحث تیمم، «اشتراط موالات» در آن است. این مقالـه نظـرات بزرگـان فقـه شیعه، همچون مرحوم نجفی، سبزواری، مرحوم امام و چند تن دیگر از علماء را در مـورد اشتراط موالات در تیمم بیان میکند. و با استفاده از روایات معصومین (علیهم السلام) به این نتیجه میرسد که موالات در تیمم شرط است.
خلاصه ماشینی:
بـه همـين دليـل ايـن مقالـه بـه دنبال پاسخ به اين سؤال است که آيا موالات در تيمم شرط است يا خير؟ براي پاسخ به اين پرسش ، پس از بيان امور مقدماتي در مورد تـيمم ، مـوالات را در لغت و اصطلاح معنا ميکنيم .
براي اين واژه در اصطلاح اسم ديگري هم وجود دارد به نـام «اضطراري»، چرا که تيمّم فقط براي مورد اضطرار تشريع شده اسـت و ايـن اضـطرار يـا عقلي است يا شرعي.
اقوال فقهاء درباره ملاک موالات در تيمّم حال ميپردازيم به کلمات فقهاي مورد نظر در رابطه با موالات : مرحوم نجفي (صاحب جواهر) ملاک را عدم تفريق منافي با هيئت و صـورت تـيمّم ميدانند، به اين معنا که فعلي يا عملي مخالف با صورت تيمّم انجام نشود و اين معنـا در وضوء فقط در صورت خشک شدن تصوير دارد.
(حـر عـاملي، ١٤٠٩، ج ١، ص ٤٤٦) ظاهرًا عدم تبعيض در وضو، اين معنا را دارد که حد موالات ، از بين رفـتن متابعـت عرضي ميباشد که همان خشک شدن عضو در وضوء است .
اشکال ديگري صاحب جواهر وارد ميکند و آن اين که شايد کسـي بيايـد و بگويـد اين آيه در صدد تيمّم بياني است و در توضيحات بياني، هيچ گاه قصد آن فعل يا موضوع صورت نميگيرد تا در پي آن موالات هم گفته و در نتيجه معتبـر شـود.
(حر عاملي، ١٤٠٩، باب ٢٣ از ابواب تيمم ، ح ١) از اين بدليت ميتوان اين گونه نتيجه گرفت که چون در وضو موالات شـرط اسـت ، پس در تيمم نيز بدليّت شرط ميباشد.