چکیده:
دیکامپایل نرمافزار به دلیل این که مستلزم تکثیر، اقتباس یا ترجمه اثر اصلی است، طبق قواعد کلی نظام کپیرایت نقض حقوق پدیدآورنده اثر اصلی است. اما نظر به نیاز دیگر برنامهنویسان به خلق برنامههای سازگار و لزوم دیکامپایل نمودن آن به منظور کشف دانش برنامه جهت ایجاد برنامه مکمل یا سازگار، رهنمود ۱۹۹۱ اتحادیه اروپا در باره برنامههای رایانهای و به تبع آن قوانین داخلی کشورهای اروپایی تحت شرایط خاصی دیکامپایل را مجاز اعلام نمودهاند. لایحه قانون کپیرایت ایران(1393) نیز به پیروی از این رهنمود، دیکامپایل را جزء استثنائات حقوق مادی پدیدآورنده نرمافزار در نظر گرفته است. با وجود این، لایحه با الهام گیری ناقص از رهنمود فوق بسیاری از شروط مندرج در رهنمود را نادیده گرفته است. در این نوشتار با روش تحلیلی_توصیفی، بعد از تحلیل مفهومی دیکامپایل، شرایط مجاز بودن آن در مقررات اتحادیه اروپا و در حقوق ایران با یکدیگر مقایسه و به نقد کشیده شده است و ضمن تشریح مواد مربوط به دیکامپایل در لایحه قانون جامع مالکیت ادبی و حقوق مرتبط، خلاها و ایرادات وارد بر آنها تبیین گردیده و سرانجام پیشنهادهای اصلاحی به قانونگذار ایران ارائه شده است.
According to the general rules of the world copyright system, software decompiling should be considered as the infringement of the author’s copyright, since it requires reproduction, adaptation or translation of the original work that needs permission from the author. However, due to the need of other software developer to create compatible programs and necessity of their decompiling in order to discover the software know-how for producing compliment or compatible computer programs by them, EC Directive 1991 on the Legal Protection of Computer Programs and pursuant to it, the national European laws have permitted the software decompiling under the special conditions. Moreover, new Copyright Bill of Iran (1393) under the influence of the Directive has considered the software decompiling as one of the exceptions to the economic rights of the software developers. Nevertheless, the Bill has ignored many of the conditions stipulated in the Directive. This research, by conceptual-analytical method, firstly has done some analysis for the compilation concept, then it has compared critically all of the conditions mentioned in the Draft with their equivalents in the Bill, and has described all provisions related to the software decompiling in the Copyright & Related Right Bill and has specified all of the problems exist in the Bill, and finally has provided some revisory suggestions for the Iranian Legislative.
خلاصه ماشینی:
با وجود اهميـت ايـن روش در ٣٠٠ صنعت مزبور، انجام اين عمل چالش هايي را در نظام کپيرايت بـه همـراه آورده اسـت ؛ زيرا به هنگام دي کامپايل نرم افزار رويدادهايي رخ مي دهد که بـه حسـب روال عـادي ، نقض کپيرايت دارنده نرم افزار است ؛ اعمالي نظير تکثير، ترجمه و اقتباس از اثر همگـي فرايندهايي هستند که در ضمن عمل دي کامپايل صورت مـيگيـرد کـه طبيعتـا نيازمنـد کسب اجازه از پديد آورنده و دارنده نرم افزار است ، اما نظر بـه اهميـت ايـن امـر بـراي سازندگان نرم افزارهاي رقيب و لزوم ايجاد تسهيلات قانوني و امکانـات حقـوقي بـراي اين کار به دليل توسعه و گسترش صنعت نرم افزار ازطريق دي کامپايل نرم افزار و امکـان افزايش خلق برنامه هاي سـازگار و مکمـل و اشـکال زدايـي از برنامـه هـا و نيـز ارتقـاء برنامه هاي موجود که در نهايت نفع حداکثري را براي عموم جامعه و مصرف کنندگان به دنبال خواهد داشت ، قانونگذاران کشورهاي پيشرو ازجمله اتحاديه اروپا را بـرآن داشـته است که مقرراتي را براي جواز دي کامپايل به عنـوان يکـي از اسـتثنائات حقـوق مـادي پديدآورنده نرم افزار وضع نمايند.
در مواردي که تکثير برنامه مبدأ (Source Code) يا ترجمه ظاهر برنامه به مفهوم قسمت هاي الـف و ب بنـد ١ ماده ٤ براي دسترسي به اطلاعات لازم براي هم کنشي يک برنامه ايجاد شده به طـور مستقل با ساير برنامه ها ضرورت داشته باشد به شرط اجتماع شرايط زير نياز بـه اجـازه صاحب حق ندارد: الف ) اين اعمال توسط انتقال گيرنده حق بهره برداري يا توسط هـر شخص ديگري که حق استفاده از کپي برنامه را دارد يا توسط شخصي که به حساب آنها عمل ميکند انجام گيرد؛ ب ) اطلاعات لازم براي هم کنشي ، براي اشـخاص يادشـده در بند الف به سادگي و بـه سـرعت قابـل دسترسـي نباشـد؛ ج ) ايـن اعمـال محـدود بـه بخش هايي از برنامه اصلي که براي هم کنشي ضروري است محدود شود.