چکیده:
فلاسفه اسلامی در آثار خود، در موارد زیادی به آیات قرآن کریم استشهاد کرده و از آنها بهره گرفتهاند. ازاینرو، این پرسش مطرح شده که کارکرد دقیق آیات در متون فلسفی چیست و آنها چه نقشی ایفا میکنند؟ این مسئلهای است که برخی خاورشناسان قرآنپژوه نیز به آن اهتمام ورزیده و در آثار خود به آن پرداختهاند؛ از جمله الیور لیمن در کتاب «دانشنامه قرآن کریم». این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی دیدگاه وی را بررسی کرده و نشان داده است که علیرغم درستی این ادعای لیمن که نقش آیات در آثار فلسفی با هم متفاوت است، اما برخی از کارکردهایی که وی ترسیم کرده مقرون به صحت نیست و شواهد او از اتقان کافی برخوردار نیست.
Islamic philosophers have variously cited and used Qur‟anic verses in
their works. Therefore, a question has been put forward: what is the
exact function of Qur‟anic verses in philosophical texts and what role do
they play? Some Quranologist Orientalists have also paid attention to
this issue and have addressed it in their works; including Oliver Leaman
in the book "The Quran: An Encyclopedia". This article analyzes his
point of view, using a descriptive-analytical method, and shows that
although Leaman is correct in his claim that Qur‟anic verses play
different roles in philosophical works, but some of the functions he
presents are not correct and his evidences are not strong enough.
خلاصه ماشینی:
ازاينرو، اين پرسش مطرح شده که کارکرد دقيق آيات در متون فلسفي چيست و آنها چه نقشي ايفا ميکنند؟ اين مسئلهاي است که برخي خاورشناسان قرآنپژوه نيز به آن اهتمام ورزيده و در آثار خود به آن پرداختهاند؛ از جمله اليور ليمن در کتاب «دانشنامه قرآن کريم».
آنچه در اين ميان براي ما مهم است آن است که مواجهه مسلمانان با فلسفه يوناني به چه صورت بوده است؟ آيا نقش تأثيرگذاري براي آموزههاي ديني و بهويژه قرآن کريم در آنچه «فلسفه اسلامي» خوانده ميشود ميتوان قائل شد، بهگونهايکه بتوان از فلسفهاي با ويژگي «اسلامي» سخن گفت و فلسفه اسلامي را از فلسفه يونان متمايز دانست يا خير؟ اين امر در آثار خاورشناسان قرآنپژوه انعکاس يافته؛ چنانکه اليور ليمن با اشاره به مسئله ماهيت و خاستگاه فلسفه اسلامي به چند ديدگاه در اين زمينه اشاره کرده است: 1.
درحاليکه اگر فقط خداست که ميداند چرا نويسندگان به نگارش کتاب دست ميزنند؟ بررسي و نقد چنانکه از صريح عبارات اليور ليمن استفاده ميشود، مراد وي از «کارکرد تزئيني» آيات در آثار فلاسفه مسلمان اين است که آيات بر مدعاي ايشان دلالتي ندارد و آنها در متن هيچ نقشي ايفا نميکنند.
ما در اينجا به منظور داوري دقيق درخصوص ادعاي مطرح شده، ابتدا به اجمال، با سخن ابنرشد در نقد غزالي آشنا ميشويم و سپس اين نکته را بررسي ميکنيم که آيا ادعاي اوليور ليمن در اينجا صادق است يا خير؟ ديدگاه ابنرشد درباره تأويل ابنرشد به علت پايبندي به تعاليم ديني، حل تعارضات دين و فلسفه برايش مسئلهاي اساسي و دغدغهای هميشگي بوده و در آثار خود به تفصيل به اين مسئله پرداخته است.