چکیده:
وفای به عهد، از شاخصه¬های مهم اخلاقی است و بربهبود کلیۀ امور جوامع انسانی تأثیرمیگذارد برخلاف پیمانشکنی که اساس سامان¬های خانوادگی، اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی جوامع را درهم می¬ریزد. شکر¬گزاری نیزازجمله سجایای اخلاقی برجسته و شاخصۀ انسان تربیت یافته است. قرآن کریم و احادیث معصومین با نگاهی ویژه به موضوع وفای به عهد و شکر پرداخته و مکرر هر دو را مورد سفارش قرار دادهاند. اما انسان تربیت نیافته، نهتنها در ارتباط با دیگر انسان-ها، بلکه دررابطه با خالق خویش نیز طریق بدعهدی و ناسپاسی را پیشمی¬گیرد. قرآن کریم با ذکر عملکرد اقوام و ملل پیشین، بدعهدی و ناسپاسی آن¬ها را مورد نکوهش قرار داده و عواقب سوء آنان را گوشزد نموده است، از جملۀ آن عواقب، نابودی دارایی¬ها، بیماری اخلاقی نفاق، سلب توفیقات معنوی، هلاکت دنیوی و دوزخی شدن را می¬توان نام برد و هر یک از این¬ها می¬تواند به تنهایی انگیزه¬ای کافی برای پرداختن به موضوع مقالۀ حاضر باشد. حاصل فرایند بررسی عوامل، موارد وعواقب بدعهدی و ناسپاسی، دستیابی به این نتیجه است که از منظر قرآن کریم راه پیشگیری از این دو مؤلفۀ ناپسند اخلاقی، تکیه بر دو محور اصلی همۀ فضایل اخلاقی یعنی نماز و صبر همراه با عمل صالح است. با استفاده از تفاسیرعلمای تفسیر و کتب اخلاقی دانشمندان علم اخلاق، یاد مدام خداوند،غافل نبودن از مرگ، خوف از عقوبت اعمال و تزکیۀ نفس را می¬توان در راستای این دو راهکار قرارداد.
خلاصه ماشینی:
(مغنیه ٨١٤٩/٦) آن گاه قرآن کریم ، به خصوصیات دیگر انسان زیاده خواه میپردازد: در برخورد با سختی کاملاً نومید و منفعل می شود: « و إنْ مّ سه الّ شّ ر فیئ وٌس قن وٌط » واگر رحمـت و نعمتـی از جانب خداوند به او برسد آن را شایستگی و حاصل تلاش خود و ماندگار میپندارد: « و لئنْ أذْ قن اه رحْ مةً منّ ا منْ بعْد ض رّ ا ء مّ ستْه لیق و لنّ هذ ا لی » ب ) متکبر آیۀ ٥١ سورٔە فصلت ، خصوصیات دیگری از انسـان بدعهـد ناسـپاس را مطـرح مـینمایـد: هنگام دریافت نعمت ، متکبرانه روگردانی میکند: « إذ ا أْن عْمن ا ع لی اْلإْن سان أْع رض و نأ ی ب جانبه » و زمان رنج و سختی به طور مستمر به دعا و درخواست اقدام مینماید:« و إذ ا مّ سه الّ شّ ر فذ و د عاء ٍ عریض « صاحب تفسیر مجمع البیان در شرح این آیه ، « اع رض » را اعـراض از شـکر « و نـأی ٍ بجانبه » را دور شدن متکبرانه وخودخواهانه از اعتراف به نعمت های خـدای تعـالی تفسـیر کـرده است .