چکیده:
تغییرات اقلیمی از دیدگاه بسیاری از دانشمندان پدیده طبیعی است که در مدتزمان طولانی رخ میدهد. تأثیر فعالیتهای بشر نیز باعث تشدید اثرات پدیده تغییرات اقلیمی، شدت روند این تغییرات و تغییر زمانی این پدیده نظیر بارش میگردد. در بررسی تغییر اقلیمی میتوان از پارامترهای مختلف هواشناسی استفاده کرد ازجمله این پارامترها میتوان به چرخندگی اشاره کرد. چرخندگی مثبت و منفی در موج بادهای غربی باعث ایجاد تغییراتی در نوع ریزش بارش میگردد. هدف این پژوهش بررسی ارتباط نوسانات چرخندگی بر بارش منطقه سردشت میباشد. ابتدا دادههای بارش روزانه از ایستگاه سینوپتیک سردشت اخذ و پس از تجزیهوتحلیل آماری دادهها، با استفاده از نرمافزار گردس نقشههای سینوپتیک امگا، ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ میلی بار، فشار سطح دریا و چرخندگی برای روزهای نماینده استخراج و موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از ایجاد جبهه در سطح زمین در کلیه نقشههای فشار سطح دریا در ایستگاه سردشت میباشد. همچنین در نقشه ژئوپتانسیل، منطقه موردمطالعه در بخش وزش افقی چرخندگی مثبت فرود بادهای غربی واقعشده که باعث ایجاد شرایط ناپایدار در تراز ۵۰۰ میلی بارشده و موجبات صعود رطوبت را فراهم کرده است. در سطح زمین، مهمترین منابع رطوبتی که باعث تقویت جبهه و بارش در ایستگاه موردبررسی شدند دریای سیاه، مدیترانه و خزر بود. جهت وزش باد در سطح زمین بهصورت شمال شرقی- جنوب غربی و در سطح بالا غربی، جنوب غربی و شمال غربی بود. در اغلب روزها شاهد سلطه یک سامانه سیکلونی در منطقه میباشیم که با ایجاد شرایط ناپایدار توسط جبهه، بارش رخداده است. در نقشه امگا، کلیه روزها ناپایدار بوده و هستههای امگای منفی در ایستگاه سردشت شکلگرفته است. نقشه چرخندگی نشان از تأثیرگذاری چرخندگی مثبت در این ایستگاه میباشد که موجب ریزش بارش بخصوص بارش مایع در منطقه شده است..
Positive and negative vorticity in the westerly winds wave cause changes in the type of precipitation. The purpose of this study is to investigate the relationship between vorticity fluctuations and precipitation in Sardasht region. First, daily precipitation data were obtained from Sardasht synoptic station and after statistical analysis of the data, synoptic maps of Sea level pressure (SLP), 500 millibar Geopotential height (HGT), omega and vorticity for representative days were extracted and analyzed using GAREDS software. The results indicate the creation of a front at surface in all SLP maps at Sardasht station. Also in the HGT map, the study area is located in the PVA section of the west wind troughs, which has created unstable conditions at the level of 500 millibar and has caused the rise of humidity. At sea level, the most important sources of moisture that strengthened the front and rainfall at the station were the Black Sea, the Mediterranean and the Caspian Sea. The direction of wind at sea level was northeast-southwest and in the upper level was west, southwest and northwest. Most of the day, we see the dominance of a cyclonic system in the region, which has occurred due to the creation of unstable conditions by the front. On omega map, all days are unstable and negative omega cores are formed in Sardasht station. The vorticity map shows the effect of positive vorticity in this station, which has caused precipitation, especially liquid precipitation in the area.
خلاصه ماشینی:
همچنین در نقشه ژئوپتانسیل، منطقه موردمطالعه در بخش وزش افقی چرخندگی مثبت فرود بادهای غربی واقعشده که باعث ایجاد شرایط ناپایدار در تراز ۵۰۰ میلی بارشده و موجبات صعود رطوبت را فراهم کرده است.
نتایج نشان داد که سامانه سودانی، نحوه آرایش سامانه سیبری، واچرخندِ شمال افریقا و Brooks Bartzokas Alpert Wang Vincent Müller et al Kaspar et al Taxak et al Abdel Basset et al Merabtene et al شبهجزیره عربستان و ناوه شمال آفریقا و کمفشار سودان در سطح زیرین و میانی جو، منجر به رخداد بارشهای سنگین در جنوب و جنوب غرب ایران میشوند.
شکل ۱۱ نشاندهنده چرخندگی مثبت در روز مورد مطالعه در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال میباشد که مجموع این شرایط منجر به ناپایداری و بارش ۸۲ میلیمتری در ایستگاه سردشت شده است.
واقعشدن منطقه موردمطالعه در جلو فرود، شکلگیری بلوکینگ سردچال در شرق دریای مدیترانه با ارتفاع مرکزی ۵۵۰۰ متر (که باعث تجمع هوای سرد لایههای بالا در منطقه شده)، ورود رطوبت دریای سیاه و مدیترانه به منطقه در تراز ۵۰۰ میلی بار و مهمتر از آن وجود چرخندگی مثبت (بهطوریکه نیمه غربی ایران تحت تأثیر PVA و نیمه شرقی تحت تأثیر NVA) میباشد سبب وجود ناپایداری و فراهم شدن شرایط برای ایجاد بارش ۶۳ میلیمتری در ایستگاه سردشت شده است.
شکل ۱۷ نشان میدهد که در ایستگاه سردشت در تراز ۵۰۰ میلی بار شاهد وجود چرخندگی مثبت هستیم که مسبب بارش در منطقه بوده است.
Heavy rains and extreme rainfall-runoff events in Central Europe from 1951 to 2002, Natural Hazards and earth system sciences 9 (2009), 441-450 29.