چکیده:
هنر ساسانی هدیه جاویدان ملت ایران به جامعه جهانی بوده است. ازجمله آثاری که سهم بارزی در شناسایی فرهنگ، تمدن و هنر ادوار کهن ایرانزمین داشته، آثار هنری دوره ساسانی است که تحقیق درباره آنها مجهولات بیشماری را مرتفع می-سازد. نشانههای تحولات تاریخ سیاسی ساسانیان را میتوان در بررسی انواع آثار و بخصوص طرحهای حکشده بر روی تاجهای پادشاهی میتوان دریافت. هدف این پژوهش، آن است که با استفاده از مطالعه چندین نمونه از تاجهای دوره ساسانی بر تاریخ سیاسی پادشاهی دوره ساسانی نگاهی انداخته باشد. این پژوهش بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی-تحلیلی است. چگونگی گردآوری اطلاعات در این پژوهش بهروش اسنادی(کتابخانهای) است. پرسش قابل طرح در این نوشتار بدین قرار است که علت گوناگونی نوع تاجهای پادشاهی در آثار برجای مانده حاکی از چیست و بر چه اساس می باشد؟ با مطالعه تاریخ سیاسی ساسانی و تاملعمیق بر تنوع و طرح-های متفاوت از پادشاهان ساسانی میتوان چنین فرض نمود که هر یکه از پادشاهان ساسانی بنا به استقلال تفکر و مذهب و قدرت خالق تاج مخصوص به خود بوده که نشانه قدرت پادشاه بوده است. نتیجه بررسی و تحلیل چنین حاصل شده است که این تاجها با خود اطالعاتی از حوادث و وقایع سیاسی تاریخ سلسله ساسانی را به همراه دارد، شهریاران ساسانی از ابتدای سلسله تا انتهای آن از تاج های متنوعی استفاده می کردند که تاج هایشان با یکدیگر تفاوت جزئی و کلی داشت.
خلاصه ماشینی:
بدين ترتيب اين پژوهش در راستاي پاسخ گويي به پرسش ذيل به قلم تحرير در آمده :علت گوناگوني نوع تاج هاي پادشاهي در آثار برجاي مانده حاکي از چيست و بر چه اساس مي باشد؟ با مطالعه تاريخ سياسي ساساني و تامل عميق بر تنوع و طرح هاي متفاوت از پادشاهان ساساني ميتوان چنين فرض نمود که هر يکه از پادشاهان ساساني بنا به استقلال تفکر و مذهب و قدرت خالق تاج مخصوص به خود بوده که نشانه قدرت پادشاه بوده است .
در اين کتيبه پدر بهرام اول ، شاپور يکم در هنگام تقديم آتش براي روان و دوام نام خود و فرزندانش آتش هايي را به ترتيب براي خود شاپور، آذرناهيد، هرمز اردشير شاه بزرگ ارمنستان ، شاپور ميشان شاه ، نرسي آزاده مزداپرست شاه هند، سکستان وتورستان تا کناره دريا اختصاص ميدهد(عريان ، ١٣٩٢: ص ٧٢).
هر چند بعدها و در دوره هاي انتهايي حکومت ساسانيان شاهک شمالي ايران بر تخت طلايي مينشست و در برابر مقام از ساير شاهک هاي ايران زمين والاتر بود، اما در ابتداي مقام گيلان شاه به صورت قطع از شاه بزرگ ارمنستان و احتمالا سکان شاه پايين تر بوده است .
از سوي ديگر هر چند سرزمين ارمنستان در اين دوره سرزميني به مراتب کوچک تر از قلمروي سکان شاه بوده است ، اما داراي اهميت راهبردي زيادي بوده و مستقيم رودروي لژيون هاي ارتش روم داشته است .
٢٢٥ نقش تاج ها بهرام هم چون پدرش متفاوت با تاج هاي شاهنشاهي پيشين بود و براي اولين بار از نماد بال که داراي مفهوم قدرت آسماني بود، روي تاج هاي ساساني استفاده شده است .
به اين ترتيب سکه هاي دوره دوم نيز مانند دوره نخست احتمالا متعلق به دوره پيش از رسيدن نرسي به تاج و تخت است .