چکیده:
ایلامیان شاخه ای ازآن دسته از اقوام خویشاوند و هم زبانی بودند که در حدود 5000هزار سال قبل از میلاد از آسیای میانه به ایران کوچ کردند .ایلامیان در جنوب غرب ایران امروزی ساکن شدند .وبعد از چندین قرن موفق به ایجاد تمدن بزرگی به نام ایلام شدند که نزدیک به 3000هزار سال دوام یافت. در این مقاله تلاش شده تا بخشی از تحولات تاریخ ایلام و ارتباط این قوم ایرانی با همسایگان بر اساس منابع،مستندات ویافته های باستان شناسی ارائه گردد.
خلاصه ماشینی:
از ايلاميان کتيبه و لوح هاي زيادي به جاي مانده و بيش از ١٠٠٠٠هزارلوحه ايلامي در دانشگاه شيکاگو نگهداري مي شود و آثاري که تا حال ترجمه شده اطلاعات زيادي راجع به سلسله ها ي شاهي ايلام ارائه داده اند ضمن اينکه اطلاعات راجع زمان قبل از سارگون اول (٢٣٣٤ق م )شاه اکد اندک است .
بر اساس نوشته هاي ياد شده در شوش و برخي مدارک ميان رودان همزمان ، مي توان گفت که فرمانروايي سوکل مخ ها ، تا اوايل سده ي پانزدهم پيش از ميلاد به درازا کشيده است واز اين رو طولاني ترين سلسله در ايلام بوده است .
همه ٣٠٠٠٠هزار لوحه پيدا شده در تخت جمشيد به زبان ايلامي هستند (هنوز هم ترجمه نشده اند )اکادمئک "مار"ثابت کرده است که زبان رسمي و اداري ماد هم ايلامي بود (تاريخ و تمدن ايلام : ٥).
ايلاميان در زمان هخامنشيان ،سلوکيان ،اشکانيان و ساسانيان زبان خودرا نگه داشته اند وحتي در دوره بعد از اسلام نيز زبان ايلامي به حيات خود ادامه داد واز طرف تاريخ نويسان اسلامي "خوزي"ناميده شد ، براي مثال اصطخري در کتاب "مسالک المالک "به آن اشاره مي کند و تاريخدانان امروزي ( محمد علي سجادي و---) زبان خوزي را همان زبان ايلامي مي دانند .
ضمنا به زبان ترکي آذري امروزي خيلي نزديک است آنان خودشان را اشکاني مي نا مند (تاريخ ديرين ترکان ايران ،جلد١،پرفسور ذهتابي ) "دمورگان "که سال ها در خرابه هاي شوش کاوشگري کرده بود نوشته است : ايالت فارس حتي بعد از به قدرت رسيدن هخامنشيان شديدا تحت نفوذ فرهنگ و زبن ايلامي بود وپارس ها دولت وفرهنگ خود را بر آنچه که از ايلاميان ياد گرفته بودند بنا نهادند.