چکیده:
بر اساس یافتههای باستانشناسی، غرب ایران به ویژه نواحی استان ایلام از نظر تعدد
استقرارهای دوران آهن و برنز نسبت به ادوار دیگر دارای اهمیت بیشتری است. آثار
و ابزار مکشوفه از محوطههای باستانی و ارایۀ یافتههای پژوهشی و تحقیقاتی در این
زمینه، به تمدّن و فرهنگ این دوره هویّتی داده است که در تاریخِ تحولات
باستانشناسی تحت عنوان فرهنگ عصر آهن معروف شده است. بررسیها و
حفاریهای باستانشناسی در غرب ایران به ویژه در بخش غربی زاگرس،
قبرستانهای زیادی متعلق به عصر آهن شناسایی و مورد حفاری قرار گرفته است؛ اما
به دلیل گستردگی و وسعت منطقه، شرایط جغرافیایی، تحولات تاریخی، یورشها و
در همتنیدگی تمدّنهای همجوار، مسائل جدیدی را در این بخش فراروی
پژوهشگران بخش باستانشناسی قرار داده است که استمرار فعالیت علمی را در این
زمینه اجتنابناپذیر کرده است. در قبرستانهای عصرآهن آثار و ابزار زیادی همراه
با تدفین شدگان دفن شده که موجب شناسایی وضعیّت زندگی اجتماعی انسان و
ارتباط جوامع مختلف شده است. گرچه تاکنون مقالات و نوشتارهای نسبتاً زیادی در
مورد گورستانهای عصر آهن تألیف و منتشر شده؛ اما به دلیل غنای آثار متعلق به این
عصر بسیار اندک است. بنابر این، در مقاله تلاش شده شیوههای تدفین و اشیا تدفینی
در مکانهای متعلق به دوران آهن مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
ابراهيم مرادي در مطالعه اي با عنوان «سنت تدفين در عصر کالکوليتيک و مفرغ در پشت کوه استان ايلام » عنوان کرد که مهم ترين قبرستان هاي حفاري شده متعلق به اين دوره ها که در ادبيات باستان شناسي از آن ها به عنوان قبرستان هاي پشت کوه لرستان 3 نام برده شده ، شامل قبرستان هاي دم گرپرچينه و هکلان متعلق به عصر کالکوليتيک و قبرستان هاي بنيسرمه ، ميرخير، کلنسار، کان گنبد، ورکبود و دار تنها متعلق به عصر مفرغ ميباشد (در مورد قبرستان هاي عصر آهن ر.
بررسي و مطالعۀ اشياي مکشوفه از گورستان هاي عصر آهن نشان ميدهد که گورستان جوب گوهر در محدودة استان ايلام ، تنها قبرستان عصر آهن III از نوع ورکبود ميباشد که مواد آهني آن نسبت به برنز بيشتر است (واندنبرگ ١٣٨٠، ٦٥-٦٤).
تمام قبرستان هاي عصر آهن III (نوع ورکبود) با سفال هاي فاقد تزيين نقاشي مشخص ميشوند و هم چنين اين سفال ها از نظر تکنيکي به سه دسته که تقريبا داراي شکل و ساخت يکسان هستند، تقسيم ميشوند: نوع اول : گلدان هاي دسته دار گرد يا مربع اغلب تزيين شده با خطوط کروي با مثلثي و هاشوردار.
به نظر برخي از محققان ظروف قرار داده شده در نزديک دست ، مربوط به غذاي مرده براي استفاده در دنياي ديگر است ؛ ولي اين هدايا که اغلب خوردني و آشاميدني بوده اند، در ورکبود در گورهاي ، شماره ٨٤، ١٠٦، ١١٦، ٨١ در بالاي گور يا خارج از آن نهاده شده اند.