خلاصه ماشینی:
"مؤلف کتاب«بیرنگ»،ضمن انتساب قتل حیذدر خان به میرزا کوچک،بر این عقیده است که خطای میرزا کوچک نسبت به قتل حیدر خان عمو اوغلی محرز و مسلم است؛ازاینرو،نام میرزا در تاریخ انقلاب جنگل برای همیشه لکه دار شد.
کوچک خان از شنیدن این خبر به سختی آزرده شده،با تأثر شدید اظهار داشت،او به تقاضای من به ایران مراجعت کرده بود،مسؤولیت این قتل شانههای مرا فشار میدهد او(میرزا کوچک)مترصد بود،با استفاده از فرصت مناسب سزای بدکاران را بدهد،ولی مواجهه با دشمنان داخلی و خارجی موجب شده بود که از تعقیب بدکاران افراطی موقتا صرفنظر نماید؛زیرا قاتلان حیدر عمو اوغلی،بعضا از سردستههای جنگل، مانند حسن خان معین الرعایا بودهاند که با نفوذ و اطلاعی که در حدود جنگل داشت،آزردنش در چنان موقع مناسب نبود.
به همین دلیل،بین میرزا کوچک خان و افراد دیگری که در همان زمان در رأس جنبشها و شورشها قرار داشتند،تفاوت ماهوی قائل میشود و مینویسد: «هیچ نویسنده و مورخی حق ندارد اقدامات میهن پرستانهء خیابانی و کوچک خان و پسیان و امثال آنها را تخطئه کند و این مردان شریف و از جان گذشته را در ردیف اسماعیل آقا سمیتقو و ما شاء الله خان کاشی یا فئودالها و شیوخ متمرد گردنکشی،چون شیخ خزعل و سران ایالت لر و قشقایی و امثال آنان قرار دهد.
»12 ج)انتساب اتهام تجزیه طلبی گیلان به نهضت جنگل مخبر السلطنه هدایت،از جمله کسانی است که تلاش میرزا کوچک خان را در جهت تجزیهء گیلان از بدنهء خاک ایران میداند."