چکیده:
اصل برائت در فقه به معنای برائت ذمه از تکلیف و دین است ابراء ساقط کردن حقی که شخصی بر ذمه دیگری دارد، به عبارتی اسقاط حق ثابت بر ذمه دیگری است. بنا به نظر مشهور فقها ابراء نوعی ایقاع است و در متون فقهی پزشک به هر حال در اتلاف بیمار یا نقصان او مباشرت داشته است چون نقصان یا تلف نتیجه رفتار او بوده او قصد فعل را داشته و در عین حال قصد جنایت نداشته است، وانگهی، اذن بیمار در درمانش منافاتی با ضمان طبیب .ندارد همه فقها قائل به اخذ برائت میباشند که امام صادق (ع) به نقل از فرمایشات امیرمومنان علی (ع) بر این موضوع صحه گذاشته اند. اقدام قانون گذار در اعطاء حق ابراء طبیب به خود بیمار یا وقتی غیر مکلف یا غیر قادر به ابراء است، به ولی شرعی او برای برائت از ضمان ناشی از مرگ وی بر خلاف نظر اکثریت فقهای امامیه است. برخی از فقها برای اثبات حق خود بیمار برای ابراء پزشک، «سلطنت انسان مکلف بر جان خویشتن را به عنوان دلیل ذکر کرده اند حال این مقاله بر آن است به بررسی : نظرات فقها امامیه در مورد ابراء ذمه پزشک بپردازد. مقاله حاضر با رویکرد تحلیلی توصیفی بر منابع و اسناد معتبر کتابخانه نگاشته شده است و فرضیه های مطروحه در مقاله نیز به اثبات رسیده اند.
خلاصه ماشینی:
ولی ، به نظر می رسد همان طور که کاتوزیان (١٣٨٧) و شهیدی (١٤٠١: ٨٨) در حقوق مدنی نیز بیان کرده اند، بطلان شرط در این مورد به عقد نیز سرایت کرده و آن را بی اعتبار می سازد؛ زیرا، با لحاظ چنین شرطی ، داین در واقع برائت ذمه مدیون را به صورت مطلق و قطعی اراده نکرده ؛ بلکه ، آزاد شدن ذمه او را مشروط به امکان اشتغال مجدد از طریق فسخ ابراء نموده است که چنین ابرایی نمی تواند قابل تحقق باشد.
حضرت امام خمینی (ره ) در این مساله با نظر مشهور موافق است و پس از ضامن دانستن طبیب ، در صورت کوتاهی در عمل و یا معالجه بدون اذن در خصوص ابراء می فرماید:« ظاهرًا برای پزشک و دامپزشک و مانند آنها با ابراءی قبل از درمان برائت حاصل می گردد، اگر خود بیمار بالغ و عاقل باشد و درمان او به کشتن نینجامد برای خود آن بیمار لازم است و اگر به قتل او بیانجامد برای ولی او لازم است ؛ همچنین در مورد افراد قاصر مانند کودک و دیوانه ابراءی ولی لازم است .
مشهور فقها در مورد عدم مسؤولیت پزشک درصورت اخذ برائت دلایلی ذکر کرده اند که اهم آنها عبارتند از: ١- روایتی که سکونی از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: «هرکس پزشکی یا دامپزشکی می کند باید از ولی بیمار یا صاحب حیوان برائت بگیرد وگرنه ضامن خواهد بود» (حرعاملی ، ١٤٠٣ ق : ١١ - ٢٤).
» در ادامه هر یک تشریح می شود: ابراء توسط «ولی دم »؛ قریب به اتفاق فقهای امامیه بر این عقیده اند که طبیب برای عدم ضمان خویش در تلف احتمالی مریضِ غیرمکلف ، لازم است از «ولی دم » وی برائت اخذ کند.