چکیده:
زمینه و هدف: نظارت بر شرکتهای سهامی در بیشتر نظامهای حقوقی، پذیرفته شده است. در نظام حقوقی ایران، بازرسان، عهدهدار امر نظارت بر شرکتهای سهامی هستند و در نظام حقوقی انگلستان، این مهم بر عهده حسابرسان است. با توجه به اهمیتی که عملکرد صحیح بازرسان و حسابرسان در حفظ حقوق سهامداران دارد، در هر دو نظامهای حقوقی، موضوع مسؤولیت مدنی آنان در قوانین و آرای متعددی مورد توجه قرار گرفته است.
مواد و روشها: روش تحقیق در نگارش این مقاله به صورت توصیفی بوده است.
ملاحظات اخلاقی: در این تحقیق، اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافتهها: مقاله کنونی به مطالعه تطبیقی مسؤولیت مدنی بازرسان و حسابرسان شرکتهای سهامی عام در این نظام حقوقی ایران و انگلستان پرداخته است. ابتدا وظایف «بازرس» شرکت سهامی عام در نظام حقوقی ایران در کنار وظایف حقوقی «حسابرس» شرکت سهامی عام در نظام حقوقی انگلستان تبیین شده است. یافتههای این تحقیق، دلالت بر این دارد که قصور در رسیدگی به حسابها، عدم اعلام تخلف یا جرم و افشای اسرار تجاری شرکت، مهمترین مصادیق رفتارهایی هستند که موجب پیدایش مسؤولیت مدنی بازرسان و حسابرسان شرکت میشود.
نتیجهگیری: در نظام حقوقی انگلستان، مسؤولیت مدنی بازرسان در قوانین و رویه قضایی در برابر شخص حقوقی شرکت، سهامداران و اشخاص ثالث به رسمیت شناخته شده است؛ اما در نظام حقوقی ایران، مهمترین منبع مسؤولیت مدنی بازرسان یعنی لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت (1347)، مسؤولیت مدنی بازرسان را محدود به مسؤولیت آنان در برابر شرکت و اشخاص ثالث نموده است؛ با این حال، باید بازرس را در مقابل سهامداران نیز دارای مسؤولیت مدنی دانست.
Background and Aim: Supervision of Public company is accepted in most legal systems. In the legal system of Iran, inspectors are liable for overseeing Public limited company and in other countries like UK; this is the auditor's duty. Given the importance of the proper function of auditors and inspectors in protecting shareholders' rights, their liability has been considered in numerous rules and judgment.
Materials and Methods: For present study, the descriptive approach has been chosen.
Ethical Considerations: All ethical considerations as well as authenticity of the texts have been observed.
Findings: This article, which deals with comparative study of liability of inspectors and auditors in these two legal systems, first, it described the duties of the "inspector" of the Public limited company in the Iranian legal system along with the legal duties of the auditor in the UK. The findings of this research indicate that failure to process accounts, failure to declare violations or offenses and disclose company trade secrets are the most important examples of behaviors that lead to the emergence of liability of the company's inspectors and auditors.
Conclusion: In UK, based on statutes and case laws, the responsibility of auditors was acknowledged toward legal person of the company, the third parties as well as shareholders. In Iranian law, the most important related legal reference named Commercial Law Bill (1968) has limited inspectors responsibilities only toward legal person of the company, the third parties but shareholders should also be added.
خلاصه ماشینی:
سؤالی که در اینجا مطرح میگردد آن است که آیا با توجه به قوانین و مقررات جدید میتوان گفت «حسابرسان»، جایگزین «بازرسان قانونی» شرکت محسوب میشوند و با تعیین حسابرس مستقل، دیگر نیازی به تعیین بازرس نیست؟ پاسخ به سؤال مذکور از آن جهت مهم است که اگر نهاد حسابرسی در این شرکتها جایگزین بازرس قانونی دانسته شود، باید قایل به نسخ ضمنی قواعد بازرسی مقرر در لایحه اصلاح قانون تجارت (1347) در خصوص شرکتهای سهامی پذیرفته شده در بورس و شرکتهای تابعه بوده و شرکتهای مذکور را معاف از تعیین بازرس بدانیم؛ در نتیجه در صورت ارتکاب تقصیر و ورود خسارت از سوی حسابرسان، آنان فقط در حدود قوانین حسابرسی و آییننامههای آن دارای مسؤولیت مدنی باشند.
(حاجیعزیزی و غلامی، 1392: 33) در پاسخ به این سؤال میتوان گفت در نظام حقوقی ایران در خصوص بازرسان، تقصیر بازرس مفروض نیست؛ بلکه شخصی که مدعی تقصیر بازرس است باید آن را ثابت کند؛ زیرا بازرس، بر اساس قواعد حقوق مدنی، امین محسوب میشود و اصل بر رعایت امانت از سوی او است (پاسبان، 1394: 226)؛ بنابراین، اثبات ارتکاب فعل تقصیرآمیز یعنی عدم رعایت وظایفی که قانون یا اساسنامه شرکت بر عهده بازرس گذاشته است برای تحقق مسؤولیت مدنی بازرس لازم خواهد بود.
Inspector's Liability in Public Joint Stock Companies According to the Commercial Law Bill.
“The Rrole of the Account Inspector in a Public Joint Stock Company; A Comparative Study of the Laws of Iran, France, and the United States of America”.