چکیده:
خسرو انوشیروان در ادبیات ایرانی دورۀ میانه و متون ادبی بعد از اسلام، بهعنوان الگوی اخلاق پادشاهی و عدالت مطرح بوده است؛ پادشاهی دادگر که شیوه عادلانه او در فرمانروایی، موجب امنیت و آبادانی کشور شده بود. موضوع اصلی این مقاله، توصیف عدالت انوشیروان براساس متون ادبیات فارسی است و کوشش میشود عدالت انوشیروان در چهارچوب نظریۀ فضیلتـ عدالت، تحلیل و مفهوم آن در پیشینه ادبیات ایرانی و متون فارسی زرتشتی دوره میانه جستوجو شود. این پژوهش بر آن است به دو پرسش پاسخ دهد: نخست آنکه با توجه به پیشینه غنی اخلاقیات در ایران باستان، آیا میتوان در اندرزهای پهلوی انوشیروان، توصیه و پندی یافت که متضمن مفهوم عدالت در معنای اعتدال باشد؟ دیگر آنکه آیا مفهوم عدالت آنگونه که در متون فارسی به انوشیروان نسبت داده شدهاست (مجموع فضایل سهگانه)، نمونه و معادلی در متون فارسی میانه دارد؟
Khosrow Anushirvan has been considered a model of royal ethics and justice in Iranian literature of the middle period and literary texts. Khosrow Anushirvan known as dadgar had brought about security and prosperity in the country. This article describes Anushirvan's justice within the framework of the theory of virtue -justice and is based on Iranian literature and Middle Persian Zoroastrian texts. This research aims to answer two questions: First, considering the rich history of ethics in ancient Iran, can we find advice in the Pahlavi teachings of Anoushirvan? The second, is the concept of justice as attributed to Anushirvan in Persian texts an equivalent in Middle Persian texts?
خلاصه ماشینی:
اين پژوهش بـر آن اسـت بـه دو پرسـش پاسخ دهد: نخست آنکه با توجه به پيشينۀ غني اخلاقيات در ايران باستان ، آيـا مي توان در اندرزهاي پهلوي انوشـيروان ، توصـيه و پنـدي يافـت کـه متـضمن مفهوم عدالت در معناي اعتدال باشد؟ ديگر آنکه آيا مفهوم عدالت آن گونه کـه در متون فارسي به انوشيروان نسبت داده شده است (مجموع فضايل سـه گانـه )، نمونه و معادلي در متون فارسي ميانه دارد؟ واژگان کليدي : خسرو انوشيروان ، عدالت ، متون فارسي ميانه ، پيمـان (فارسـي ميانه : npayma) ١.
در پژوهش پيش رو، با توجه به توضيحي که از عدالت انوشيروان در غرر اخبار آمده است ، تلاش مي شود عدالت انوشيروان را در چهارچوب نظريۀ فـضيلت عـدالت تببـين کنيم و اين مفهوم را در پيشينۀ ادبيات ايراني و در مفهوم «پيمان (ــ اعتـدال )» (فارسـي ميانه : npayma) در متون فارسي ميانۀ زرتشتي جست وجو کنـيم و بـه ايـن دو پرسـش پاسخ دهيم که : با توجه به پيشينۀ غني اخلاقيـات در ايـران باسـتان ، آيـا در انـدرزهاي پهلوي انوشيروان توصيه و پندي يافت مي شود که متضمن مفهـوم عـدالت (در معنـاي اعتدال ) باشد و آيا مفهوم عدالت به آن صورت که در متون فارسي به انوشيروان نسبت داده شده است (مجموع فضايل سه گانه )، نمونه و معادلي در ديگر متـون فارسـي ميانـه دارد؟ خسرو انوشيروان ، الگوي اخلاق پادشاهي معرفي الگوهاي پادشاهي ، اخلاق ، پيشگويي و جز آن ، و انتساب داستان و اسـطوره بـه اين شخصيت ها، موضوعي آشنا در ادبيات ايران باستان است .