چکیده:
مساله حریم خصوصی یک پدیده حقوقی جدید در مغرب زمین است ولی با وارسی شریعت پی میبریم، که ابعاد آن در اسلام نیز مورد توجه قرار گرفته است. مقاله حاضر تلاشی است در بررسی مبانی حریم خصوصی در فقه اسلامی و حقوق ایران و چالشهایی که در این زمینه وجود دارد. این مقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شده و در آن اشاره شده است که در فقه اسلامی، احکام فراوانی وجود دارد که به حریم خصوصی و قلمرو آن مربوط میشود، در تحلیل این احکام، ابتدا باید اصول و مبانی آن را شناخت. در نظام حقوقی ایران حریم خصوصی بصورت مشخص حمایت نشده است. در واقع، حق مستقلی به نام حریم خصوصی وجود ندارد و حق مذکور، مفاد تازهای ندارد و مطلب خاصی نیز نمیگوید. قانون اساسی، قانون مجازات اسلامی، قانون آئین دادرسی کیفری، قانون مطبوعات، قانون و مقررات مربوط به ارتباطات پستی و تلفنی؛ در زمره قوانین و مقرراتی هستند که گاه ضمنی و گاه صراحتا از برخی مصادیق حریم خصوصی حمایت کردهاند.
خلاصه ماشینی:
در حقوق ایران حریم خصوصی مفهوم تعریف شدهای ندارد و در قوانین ایران نیز اعم از اساسی یا عادی، عبارت «حریم خصوصی» مورد استفاده قرار نگرفته است و قانونگذار، بطورکلی، به استعمال الفاظی که دلالت بر این معنا دارند بسنده کرده است.
امام خمینی(ره) نیز در مورد این کاربرد چنین بیان نموده است: کسی که زمین بایری را برای احداث خانه، باغ، مزرعه یا غیر آنها آباد کند، آن مقدار از زمین بایر اطراف آن که استفاده کامل از شیء احداثشده، نیازمند آن است و عادتاً متعلق به مصالح آن است، تابع شیء احداث شده بوده و حریم نامیده میشود (موسوی خمینی، 1379: 189).
شاید بتوان بهترین تعریف از حریم خصوصی را چنین بیان نمود: Foord «حریم خصوصی، آن بخش از زندگی هر انسان است که در آن از آزادی در برابر بازخواست و کیفر حقوقی، برخوردار میباشد و هرگونه تصمیمگیری درباره آن و نیز اطلاع، ورود و نظارت بر آن منحصراً در اختیار اوست و مداخله دیگران در آن یا دسترسی به آن بدون اذن او مجاز نیست».
به تبع تأکیدات اسلام بر حریم خصوصی و اهمیت فوقالعادهای که برای آن قائل است، مسأله حریم خصوصی و رعایت آن، جزء فرهنگ مسلمانان شده است و در قوانین کشورهای اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفته است.
از آن جمله میتوان به قوانین جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد که مسأله حریم خصوصی را بنحو شایانی مورد توجه قرار داده است (اسکندری، 1389: 164) که در بخش بعدی به آن پرداخته میشود.
علاوه بر قوانین داخلی کشورهای اسلامی، در اسناد بینالمللی اسلامی نیز حریم خصوصی مورد توجه قرار گرفته است.