چکیده:
موضوع «تجرّی» به عنوان یکی از مباحث پرکاربرد و چالش برانگیز در حیطهی حقوق موضوعه، فقه و حتی کلام اسلامی، در آثار بسیاری از علماء، مورد بررسی قرار گرفته است. لیکن با عنایت به عدم تحقّق فعل گناه و جرم مقصود فاعل، از جهت شمول آثار اخروی و دنیوی ارتکاب جرم، محل اختلاف و نزاع علمی قرار گرفته است. بحث «قبح»شناسی تجرّی از باب قائل شدن به حرمت عقلی و عقاب اخروی و مجازات دنیوی بسیار تعیین کننده است. زیرا مطابق با قواعد عقلی و شرعی میتوان از این حکم عقلی به حکم شرعی نیز دست یافت و مطابق با آن، قانون گزار می تواند مجازاتی وضع نماید و یا آن را تشدید نماید. در این پژوهش که به شیوهی توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، ضمن تبیین مبنایی انواع حسن و قبح، تجرّی را از جهت دارا بودن عنصر قبح فاعلی و فعلی مورد بررسی قرار دادیم و ضمن نقد و بررسی اقوال علماء در این خصوص، به این نتیجه دست یافتیم که هرچند در «تجرّی» قبح به معنای مفسده محقق نشده باشد ، لیکن از باب عناوین «طغیان و هتک حرمت»، و «ظلم و عدم اطاعت» می توان برای تجرّی هم قبح فاعلی و هم قبح فعلی قائل شد.
خلاصه ماشینی:
1 محلّ نزاع و سؤال اصلی بر سر این بوده است که:آیا اعمال انسان به خودی خود و با قطع نظر از امر و نهی شارع، داراي حسن و قبح هستند؟ یا اینکه اعمال، فی نفسه نه خوباند و نه بد؛ بلکه آنچه را شارع خوب بداند و به آن امر کند همان خوب است و آنچه را که شارع از آن نهی کند و بد بداند همان عمل بد است؟ به عبارت دیگر: افعال انسان،آیا ذاتاً خوب یا بد هستند؟ و یا اینکه امر و نهی شارع آنها را خوب یا بد جلوه میدهد؟ حال اگر وجود ذاتي حسن و قبح عقلي در افعال ثابت شود؛ آنگاه از عقل به عنوان یکی از منابع استخراج احکام شرعی میتوان نام برد.
معنای اصطلاحی «تجرّی»: در بین دیدگاههای علمای اصول در تعریف اصطلاح تجرّی، اختلاف نظر مشاهده میشود و این اختلاف نظر از منظر و نحوه ي توجه به موضوع تجرّی ناشی شده است؛ برخی از علماء فرمودهاند: ««تجرّی» عبارت است از عزم راسخ مکلّف و تصمیم نفسانی او بر این که معصیت، تحقّق پیدا کند و عملی را که به حرمت آن قطع دارد انجام دهد.
However, due to the non-fulfillment of the act of sin and the crime of the perpetrator's intention, due to the inclusion of otherworldly and worldly effects of committing the crime, it has become a place of dispute and scientific dispute.