چکیده:
بازار، ابتدا به یک مکان فیزیکى اطلاق میشد که خریداران و فروشندگان براى مبادله کالا و خدمات در آن دور هم جمع مىشدند. اما مفهوم بازار در دوران جدید از محلی برای دادوستد کالا، بسط یافته و بحث بازارهای پولی برای سپردهگیری از مردم و پرداخت وام و تسهیلات به آنها به یکی از ملزومات ساختار اقتصادی تبدیل شده است. در این میان بازارهای پولی به اعتبار میزان نظارتهای فرادستی بر آنها، به بازارهای متشکل و غیرمتشکل تقسیمبندی میشوند. بازارهای متشکل از نظارت مرتب و منظم نهادهای بالادست مانند بانک مرکزی برخوردار هستند اما بازارهای غیرمتشکل پولی فاقد چنین سازوکار نظارتی هستند. این امر به یکی از مشکلات در اقتصاد کلان و اختلال در مسیر جریان پول و نقدینگی بدل شده است. صندوقهای قرضالحسنه، شرکتهای لیزینگ و صرافیها از انواع بازارهای غیرمتشکل پولی است. بازار متشکل، بازاری رسمی و باز است، اما بازار غیرمتشکل چنین نیست. از این رو نهادهای مشخصی که بنا بر مقرراتی خاص ثبت شده باشند و با مقرراتی خاص عمل بکنند، در آن درگیر نیستند. بانک مرکزی ج.ا.ا. اگرچه مطابق قانون، صلاحیت نظارتی بر بازارهای پولی را برعهده دارد اما فقدان سازوکارهای روشن و روزآمد نبودن قواعد و مقررات حقوقی به تناسب تغییر و تحولات مدرن نظام بانکداری، نظام حقوقی نظارت دولت و بانک مرکزی بر بازارهای غیرمتشکل پولی را با چالشی جدی مواجه کرده است. در این پژوهش روش تحقیقی کتابخانه ای مورد استفاده قرار گرفته است.کلیدواژهها: بازار متشکل پولی، بازار غیرمتشکل پولی، صندوقهای قرضالحسنه، بانک مرکزی، نظارت.
The market was originally a physical place where buyers and sellers gathered to exchange goods and services. But the concept of the market in the new era has expanded from a place for the trade of goods, and the discussion of money markets to take deposits from people and pay loans and facilities to them has become one of the requirements of the economic structure.Meanwhile, money markets are divided into organized and unorganized markets based on the amount of superior supervision over them. Organized markets are regularly monitored by upstream institutions such as the central bank, but unorganized monetary markets lack such a regulatory mechanism. This has become one of the problems in macroeconomics and disruptions in the flow of money and liquidity. Gharz al-Hasna funds, leasing companies and exchange offices are among the types of unorganized money markets.An organized market is one that is open and well-known. An unorganized market is a market that is not open and well-known, it is formed between individuals, and certain institutions that are registered according to certain rules and act according to certain rules are not involved in it. Central Bank of the Islamic Republic of Iran Although it is legally responsible for supervising money markets, the lack of clear mechanisms and the lack of up-to-date legal rules and regulations in line with modern changes in the banking system have posed a serious challenge to the legal system of government and central bank supervision of unorganized money markets.
خلاصه ماشینی:
بر اين اسـاس «سـوال اصـلي» چنين اسـت ؛ «چالش هاي حقوقي نظارت دولت بر بازار غيرمتشـکل پولي در ايران چيسـت و چه راهکارهايي براي آن ميتوان در نظر گرفت ؟» بر اسـاس اين سـوال اصـلي، ٢سـوال فرعي شـکل گرفتـند کـه عـبارت اـند از: «ـبازارهـاي ـمالي و انواع نظـارت بر اين ـبازارهـا چيســـت »، «چـالش هـاي حقوقي نظـارت بانک مرکزي بر بازارغير متشکل پولي چيست ؟» ساختار ٢بخشي مقاله به دليل اين سوالات است .
به نظر ميرسـد مهم ترين دليل ايجاد بازارهاي غير متشـکل خصـوصـا در نمونه بحث برانگيز موٌسـسـات مالي و اعتباري غير مجاز، عدم قانون صـريح و روشـن و خلاهاي قانوني فراوان در نظام پولي و بانکي ايران اسـت که عدم نظارت و پيگيريهاي دولتي، زمينه را براي رشـد اين موٌسـسـات فراهم سـاخت .
(مانند دسـتورالعمل خريد و فروش ارز به صـورت اسـکناس توسـط شـبکه صـرافي هاي مجاز مصوب شهريور ١٣٩٧) بررســي تجربيات متعدد جهاني و وطني در رابطه با تلاش براي ســاماندهي و ضــابطه مندي بنگاه هاي پولي و اعتـباري نشـــان ميدهـد کـه اين فرآيـند عمـدـتا ـبا تنش هـايي اجتمـاعي و گـاه ـناآراميهـايي در افکـار عمومي همراه بوده اســت ، اما تمام اين تجارب چه در داخل و چه در خارج از کشــور بر اين مهم تاکيد دارند که پيامدهاي محتمل عمليات سـاماندهي اصـلا نبايد مجريان فرايند را در ادامه کار مردد و نا اميد کند چرا که بي ترديد ادامه روند پيش از سـاماندهي ممکن اسـت در کوتاه مدت بي مشـکل باشـد ولي با گذشـت زماني نه چندان طولاني، اثرات نامطلوب فعاليت چنين بنگاه هايي خود را ابتدا در بخش غير واقعي و ســپس در تمام اقتصــادنمايان مي کند.
اما نکته قابل توجه اين است که بانک ها ، بازار سهام و موسسات مالي غير بانکي همانند شرکت هاي بيمه ، ابزار مورد علاقه براي شـسـتشـوي منابع غير قانوني در سـطح بين المللي و در کشـورهاي در حال توسـعه اسـت .