چکیده:
مادیان هزار دادستان یا مجموعه هزار فتوی، تنها نسخه خطی ناقص موجود از چندین مجموعه حقوقی دوره ساسانیان در دست است. مقاله حاضر از این نسخه، اصطلاححقوقی توزش (tōzišn) بهمعنی پرداخت بدهی و ادای دین متوفی و جبران خسارت متعهد و پیشتوزشنی (pēš-tōzišnīh) بهمعنی بازپرداخت و نحوه تسویه بدهکار را بررسی میکند؛ و هدف آن، تبیین احکام حقوقی ادای دین متوفی و نحوه تسویه بدهی در جامعة مدنی دورة ساسانیان است. برای این هدف، پرسشی مطرح میشود: قانونگذاران در صدور احکام توزش و پیشتوزشنی چه مواردی را برای پرداخت بدهی و تسویه آن پیشبینی کردند؟ بااستناد به قوانین موجود درمییابیم که، قانونگذاران آگاهانه منازعات احتمالی بازماندگان در پرداخت بدهی متوفی و گریز احتمالی بدهکار از پرداخت و حتی تهیدستی بدهکار را پیشبینی کردند و احکامی صادر کردند تا ضمن پرداخت بدهی بدهکار و ادای دین متوفی، وظایف بازماندگان، بدهکار و ضامن مشخص شود و درگیریهای احتمالی میان خانواده و بستانکار قانونی برطرف شود و با اتخاذ راهکارهای قانونی، هیچ راه گریزی برای انجام نشدن تعهدات وجود نداشته باشد. این مقاله، از نوع نظری و با روش تاریخی تحلیلی صورت پذیرفتهاست. ضمن تفسیر اصطلاحات حقوقی توزش و پیشتوزشنی، کارکرد اجتماعی آن را در دورة ساسانی باز مییابیم. باتوجه به عدم پژوهش مستند در این زمینه، ضرورت پرداختن بهآن آشکار است.
Madayan i hazar dadestestan or Book of a Thousand Judgment is the only manuscript of the imperfect from the legal collection of the Sassanid period. This article is studying a legal term tozisn means paying the debt and paying the debt of the deceased and compenasting of the warranter and pes-tozisnih the meaning of repayment and how the debtor's debt is settled and its purpose is to explain the legal rules to pay of the debt of the deceased and how to settle the debt in the civil society of the Sassanid period. For this purpose, a question arises: What did the legislators envisage in the issuance of Judgments tozisn and pes-tozisnih to pay the debt and settle it? Based on the existing laws, we find that, Legislators with awareness predicted possible disputes of survivors in the death of the deceased and the debtor's possible evasion of payment and even the debtor's financial poverty and issued rulings for pay the debt of the debtor and pay the debt of the deceased, duties of survivors, the debtor and guarantor are know; and disagreement is eliminated between the family and the legal creditor and by adopting legal solutions, does not exist way to avoid fulfilling the obligations. This article is theoretical and has been done with historical-analytical method. While interpreting the legal term tozisn and pes-tozisnih, we find its social function in the Sassanid period. Given the lack of documented research in this area, the need to address it is obvious.
خلاصه ماشینی:
براي اين هدف ، پرسشي مطرح ميشود: قانون گذاران در صدور احکام توزش و پيش توزشني چه مواردي را براي پرداخت بدهي و تسويه آن پيش بيني کردند؟ بااستناد به قوانين موجود درمييابيم که ، قانون گذاران آگاهانه منازعات احتمالي بازماندگان در پرداخت بدهي متوفي و گريز احتمالي بدهکار از پرداخت و حتي تهيدستي بدهکار را پيش بيني کردند و احکامي صادر کردند تا ضمن پرداخت بدهي بدهکار و اداي دين متوفي، وظايف بازماندگان ، بدهکار و ضامن مشخص شود و درگيريهاي احتمالي ميان خانواده و بستانکار قانوني برطرف شود و با اتخاذ راهکارهاي قانوني، هيچ راه گريزي براي انجام نشدن تعهدات وجود نداشته باشد.
اما اگر در دادرسي، به اداي دين متوفي توسط دستوران ٨ حکم داده شده باشد؛ سالار و بانوي خانواده بخواهند با سوگند ياد کردن اعلام کنند که از اين موضوع و دارايي دراختيار دستوران و الزام آن ها به پرداخت ديون اطلاع نداشتند، هر دو بايد سوگند ياد کنند.
مفسر در حکم بعدي معتقد است که ، پسر متوفي بعد از بلوغ ، نبايد نسبت به دارايي که براي پرداخت بدهي متوفي هزينه شده ، مجادله و يا ادعايي داشته باشد؛ اگر مورد را قبول نداشته باشد و ادعايي مطرح کند که مدرک براي آن نداشته باشد، بايد سوگند بخورد.
اما اگر سالار و بانوي خانه اعتراف کنند، که اموال در اختيار شهروند براي اداي دين بوده – چنان چه اداي دين انجام نشده يا قصوري درپرداخت بدهي پيش آمده - در اين صورت آن شهروند که دارايي براي اداي دين در اختيار او قرارداده شده ، بايد سوگند ياد کند که بدهي را پرداخت کرده است .