چکیده:
هدف از پژوهش حاضر، بومیسازی و تعیین روایی و پایایی نسخۀ فارسی پرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی بود. جامعۀ آماری این مطالعۀ کاربردی را رانندگان دارای گواهینامۀ معتبر در شهر مشهد تشکیل میدادند. این پرسشنامه به روش تصادفی در تابستان سال 1399، بهصورت میدانی و از طریق صحبت حضوری با رانندگان در سطح شهر و سپس ارسال لینک پرسشنامه در شبکههای اجتماعی برای آنها تکمیل شد. نمونۀ این پژوهش شامل 405 راننده (289 مرد و 197 زن) بود که پرسشنامۀ جدید منبع کنترل ترافیکی رانندگان را که براساس نسخۀ رومانیایی (TLOC-RO) تنظیم شده بود، تکمیل کردند. روایی سازۀ پرسشنامه با دو روش تحلیلعاملی اکتشافی و تحلیلعاملی تأییدی و پایایی ابزار با استفاده از آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی با استفاده از نرمافزارهای LISREL8/8 و SPSS22 بررسی شد. تحلیلعاملی، وجود پنج مؤلفۀ تشخیص دادهشده در پرسشنامۀ اصلی را تأیید کرد که درمجموع 8/54 درصد از کل واریانس را تبیین میکنند. همچنین پایایی مقیاس با روش ضریب آلفای کرونباخ برای منبع کنترل درونی 80/0 و برای منبع کنترل بیرونی که شامل چهار خردهمقیاس سرنوشت/شانس، سایر رانندگان، محیط و وسیلۀ نقلیه و عقاید مذهبی بود، بهترتیب 79/0، 79/0، 76/0، 92/0 بهدست آمد. این یافتهها نشان داد که نسخۀ فارسی پرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی برای رانندگان ایرانی از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است و برای استفاده در مطالعات آینده و تعیین منبع کنترل رانندگان، در حد قابلقبولی میتوان از آن بهره گرفت.
This study was conducted with the aim of locating and confirming the validity and reliability of the locus of control questionnaire in road traffic. The statistical population of this applied study consisted of motorists with valid certificates in Mashhad. The questionnaire was randomly filled in the summer of 2019 through on-site and face-to-face interviews with drivers in the city, followed by sending the questionnaire link through social media. The sample included 405 drivers (289 males and 197 females) who completed the new extension questionnaire of the Traffic Locus of Control Based on the Romanian Version (TLOC-RO). The construct validity of the questionnaire was assessed using two methods, exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis. The reliability of the instrument was further investigated by calculating Cronbach’s alpha (α) and the composite reliability (CR) index using LISREL8/8 and SPSS.22 software. Factor analysis confirmed the existence of 5 identified components in the main questionnaire that explained 54.8% of the total variance. Also, the Cronbach’s alpha for the internal locus of control was found to be 0.80, whereas the corresponding values for the external locus of control, including the factors of fate/randomness, other drivers, environment and vehicle, and religion, were calculated to be 0.79, 0.79, 0.76, and 0.92, respectively. The results show that the Farsi version of the locus of control belief is sufficiently valid and reliable, which makes it a powerful instrument for future studies to determine the locus of control beliefs of Iranian drivers.
خلاصه ماشینی:
ویژگی های روان سنجی پرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی در رانندگان ایرانی Psychometric Properties of the Traffic Locus of Control Questionnaire for Iranian Drivers * علی توکلی کاشانی Ali Tavakoli Kashani ** مهدی رحیمی Mahdi Rahimi *** علی خانپور Ali Khanpour Abstract This study was conducted with the aim of locating and contfrirolmiqnugetsthieonvnaaliirdeityinanrdoardelitarbaiflfiitcy.
٨٠ found to beپرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی برای رانندگان ایرانی از روایی و پایایی the external locus of control, including the factors ofمناسبی برخوردار است و برای استفاده در مطالعات آینده و تعیین منبـع fate/randomness, other drivers, environment andکنترل رانندگان ، در حد قابل قبولی می توان از آن بهره گرفت .
به این ترتیب نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، تحلیل عاملی تأییدی و ضریب آلفای کرونباخ نشان از ویژگیهای روان سنجی مناسب ابزار داشتند و این پرسشنامه برای سنجش منبع کنترل رانندگان مناسب تشخیص داده شد و در مطالعۀ دوم مورد استفاده قرار گرفت .
با عنایت به تأثیر عوامل فرهنگی در شکل گیری منبع کنترل و لزوم استفاده از ابزارهای معتبر در سنجش این سازه و همچنین کمبود ابزار معتبر و کافی در کشور، لازم است پیش از استفاده از مقیاس های منبع کنترل که در خارج از کشور ارائه شده اند، بومیسازی شوند و از روایی و پایایی آن ها برای استفاده درمورد رانندگان ایرانی، اطمینان حاصل شود.
پرسشنامۀ منبع کنترل درکشده -رومانی (ROTLOC) که یکی از جدیدترین پرسشنامه های منبع کنترل ترافیکی است ، با توجه به دارابودن خرده مقیاس مذهبی و تطابق با شرایط فرهنگی ایران و همچنین ویژگیهای مناسب روان سنجی، برای اهداف این پژوهش مناسب تشخیص داده شد.