چکیده:
پدیدههای ناگوار طبیعی چند قرن اخیر نمود زیادی یافته و در دسته چالشهای اساسی زیستمحیطی جهانی قرار گرفته است که پیامدهای اقتصادی- اجتماعی فراوانی برای کشورها دارد، به طوری که شواهد بسیاری نشان میدهد که بلایای طبیعی اثرات منفی قابل توجهی بر بازدهی محصولات کشاورزی و امنیت غذایی بر جای میگذارند. بلایای طبیعی میتوانند درآمد، بودجه، میزان تولیدات کشاورزی، دستمزد و اشتغال را تحت تأثیر خود قرار داده و در نهایت اثر منفی بر تقاضا بر جای بگذارند که این پدیده، سبب عدم پاسخگویی به نیازهای افراد شده و مشکلات متعددی بر سلامتی افراد وارد میکند. ایران نیز یکی از مناطق بلاخیزی است که اغلب این بلایای طبیعی خسارات زیادی برای آن ایجاد نموده است و این حوادث ناگوار طبیعی بسته به شدت و مدت زمان وقوع، میتوانند تأثیرات متفاوتی بر تقاضای افراد داشته باشد. از این رو، انجام مطالعات در سطح خرد، به ایجاد شواهد تجربی در مورد اثرات بلایایی بر تقاضای خانوار به منظور کنترل اثرات منفی آن کمک میکند. به همین علت، این مطالعه به بررسی اثر سیل بر تقاضای گروههای خوراکی و غیرخوراکی در ایران طی سالهای 1398- 1397میپردازد. بدین منظور از دادههای طرح هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران و مدل سیستم تقاضای EASI استفاده شده است، که این دادهها، شامل اطلاعات خانوار شهری و روستایی، نشان میدهد خانوارها در استانهایی که شوکهای ناشی از سیل را تجربه میکنند، تقاضای گروههای خوراکی، سوخت و روشنایی و هتل و رستوران را به علت محدودیت بودجهای خانوارها در پی کاهش سطح زیرکشت کشاورزی، از بین رفتن محصولات کشاورزی و کاهش درآمد، کاهش میدهند. این در حالی است که تقاضای گروههای بهداشتی خود را بهدلیل افزایش پیامدهای منفی سیلاب بر سلامت جسمی و روحی و نیاز به درمان آنها، افزایش میدهند. همچنین، تقاضای لوازم خانگی نیز افزایش مییابد، چراکه این لوازم در جریان سیلابها نابود میشوند و پس از این پدیده خانوارها بایستی دوباره آنها را خریداری کنند. به علاوه، سیل اثر مثبت و معناداری بر تقاضای حمل و نقل دارد.
In recent centuries, many natural disasters such as floods and droughts have appeared and have had many adverse effects on many countries. Natural disaster is one of the major environmental challenges in the world and has serious socioeconomic consequences in countries. Evidence points to the fact that these natural disasters have a significant negative impact on crop yield, food security, there is a need to conduct micro-level studies that help generate empirically evidence on the effect of such disasters on the indicators of households demand in developing countries. Iran is one of the most disaster-prone regions in the world. Natural disasters frequently impact it and cause devastating damage. Depending on their intensity and duration, these disasters can impact consumer demand. Therefore, this study examines the effects of floods on food and non-food demand in Iran from 2019 to 2020. For this purpose, the EASI demand system model was used to analyze. The data were obtained from the Statistical Center of Iran and covered urban and rural households in five provinces of Fars, Khuzestan, Mazandaran, Lorestan, and Golestan. The results show that households who experience the shock of floods reduce food, energy, and hotel and restaurant demand while increasing transportation, home appliance, and health demand.
خلاصه ماشینی:
از اين رو، براي پاسخ به پرسش فوق ابتدا ريز داده هاي مربوط به هزينه هاي مصرفي گروه هاي خوراکي، هزينه هاي مصرفي گروه هاي غيرخوراکي در کنار متغيرهاي ديگري ازجمله جنسيت ، تحصيلات سرپرست ، سن و وضعيت سکونت خانوار، به عنوان متغيرهاي کنترلي براي پنج استان فارس ، خوزستان ، گلستان ، مازندران و لرستان استخراج شده و با استفاده از سيستم تقاضاي EASI و به کارگيري روش حداقل مربعات سه مرحله اي تکراري به برآورد تابع تقاضا و بررسي اثر بلاياي طبيعي بر تقاضاي خانوارهاي شهري و روستايي در ايران پرداخته ميشود.
اثر بلاياي طبيعي بر تقاضاي کالاهاي خوراکي مقدار توليد محصولات زراعي توسط عوامل آب و هوايي (مانند: شوکهاي آب و هوايي، خشکسالي ، سيل ) و عوامل غيرآب و هوايي (مانند: مديريت ، تکنولوژي توليد، متغيرهاي ساختاري و نهادي) تعيين ميشوند؛ درحاليکه تغييرات آب و هوايي نرمال ممکن است ، پيامدهاي مثبتي براي توليدات کشاورزي به همراه داشته و توليدات کشاورزي را افزايش دهند، شوکهاي شديد آب و هوايي و بلاياي طبيعي ناشي از اين تغييرات ، ميتواند به طور مستقيم بر بازدهي کشاورزي و به شکل غيرمستقيم بر دستمزد و درآمدهاي کشاورزي و غيرکشاورزي تأثير منفي گذاشته و 1 درنتيجه ، هزينه هاي خوراکي و تقاضاي مواد غذايي را به صورت کلي کاهش دهند (بوانسي و همکاران ، ٢٠٢١).