چکیده:
بارش یکی از مهمترین و متغیرترین عناصر آب و هوایی است که تغییرپذیری مکانی زمانی زیادی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک دارد. آگاهی و دانش کافی از تغییرات بارش برای برنامهریزی کشاورزی و مدیریت منابع آب در هر منطقه بسیار مهم است. به همین منظور در این پژوهش با استفاده از دادههای روزانه پایگاه بارش اسفزاری در بازه زمانی 1349 تا 1394 به بررسی ویژگیهای بارش و همچنین روند بارش در استان یزد پرداخته شد. میانگین ضریب تغییرات مجموع بارش سالانه استان ، 2/ 42 برآورد شد که از 9/ 32 تا 4/ 68 در یاختههای مختلف متغیر بود. بیشترین ضریب تغییرات بارش در مقیاس سالانه نیز در مناطق مرکزی و غربی استان مشاهده شد که نشان-دهنده پراکندگی و خطر بیشتر بارش در این مناطق میباشد. مقادیر مثبت کشیدگی و چولگی بارش سالانه نیز بیانگر فزونی سالهای با بارش کمتر از میانگین بود. روند تغییرات بارش با استفاده از آزمون های آماری ناپارامتری من کندال و برآوردگر شیب سن مورد بررسی قرار گرفت. توزیع مکانی زمانی روند مجموع بارش سالانه و مجموع بارش فرین سالانه مشابه یکدیگر بود و در هر دو مورد روند کلی حاکم بر استان، روند کاهشی بود. بیشترین سهم بارش فرین به مجموع بارش سالانه نیز در مناطق مرکزی استان (دشت یزد-اردکان) مشاهده شد. بنابراین در سالهای پرباران، این مناطق مستعد سیلابهای شدید هستند.
Precipitation is one of the most important and variable elements of climate that has a lot of spatiotemporal variability, especially in arid and semi-arid regions. Adequate knowledge of precipitation variations is crucial for agricultural planning and water resource management in any region. For this purpose, in this study, using the daily data of Asfezari precipitation database during the period 1349 to 1394, the characteristics of precipitation and also the precipitation trends in Yazd province were investigated. The average coefficient of variation of the total annual rainfall of the province was 42.2 and varied from 32.9 to 68.4 in different cells. The highest coefficient of variation of precipitation on an annual scale was observed in the central and western regions of the province, which indicates the greater dispersion and risk of precipitation in these regions. The trend of precipitation was examined using nonparametric statistical tests of Mann-Kendall and Sen’s slope estimator. The spatiotemporal distribution of the trend of total annual Precipitation and total annual extreme Precipitation was similar and in both cases the general trend of the province was decreasing. The highest share of extreme Precipitation in total annual Precipitation was observed in the central regions of the province (Yazd-Ardakan plain). Therefore, in rainy years, these areas have favorable conditions for severe floods.
خلاصه ماشینی:
واکاوی تغییرها و روند مکانی زمانی بارش در استان یزد با استفاده از پایگاه داده اسفزاری طی سال های ١٣٤٩ تا ١٣٩٤ محمدرضا شیرغلامی ١، سید ابوالفضل مسعودیان ٢* ١.
از آنجا که تغییر در الگوی بارش ممکن است منجر به سیل ، خشکسالی، ازدست دادن تنوع زیستی و بهره وری کشاورزی شود، شناخت روند مکانی و زمانی بارش ، به ویژه بارش های فرین برای پژوهشگران حوزه آب و هواشناسی، 1- Adler 2- Ghajarnia 3- New 4- Trenberth 5- Intergovernmental Panel on Climate Change 6- Liu 7- Bhatti 8- Fujibe 9- Song برنامه ریزان منابع آب و مدیران شهری بسیار مهم است (سایموالزمان و جا١، ٢٠١٤).
(به تصویر صفحه رجوع شود) شکل ١: منطقه مورد مطالعه (الف ) و مدل رقومی ارتفاع (ب ) استان یزد داده ها و روش کار در این پژوهش برای بررسی توزیع مکانی- زمانی بارش و همچنین بررسی روند بارش در استان یزد از پایگاه داده اسفزاری استفاده شده است .
درحالیکه ٤٠ (به تصویر صفحه رجوع شود) شکل ٤: ضریب تغییرها برای مجموع بارش سالانه (الف ) و فصول مختلف در بازه زمانی ١٣٤٩ تا ١٣٩٤، بهار (ب )، تابستان (ج )، پاییز (د) و زمستان (ه ) امروزه در مطالعات تغییر اقلیم ، بر خلاف گذشته که ویژگیهای بارش تنها با میانگین بررسی میشد، از فراسنج های توزیع دیگری مانند انحراف معیار، چولگی و کشیدگی نیز برای شناخت رفتار بارش استفاده میشود (مسعویان و همکاران ، ١:١٣٩٣).
توزیع مکانی یاخته های دارای روند معنیدار مجموع بارش فرین سالانه در شکل ١١ نشان داده شده است .