چکیده:
در این مقاله بحث هنر و زیبایی با تاکید بر آثار افلاطون و مفسران و شارحان آثار او در پرتو نظام فلسفی خاص این فیلسوف، بررسی شده است. افلاطون مبتنی بر ملاحظات هستیشناختی و نیز دغدغههای اخلاقی، برخی از انواع هنر را مردود اعلام کرده، و صاحب آنها را محترمانه از مدینه بیرون رانده است. او با اینکه به بهانه پاسداشت اخلاق عمومی و نیز به دلیل چند مرحله دور بودن هنر از حقیقت، برخی اصناف شاعران و هنرمندان را از آرمانشهر رویایی خود اخراج کرده است، ولی اگر نیک تامل کنیم درمییابیم که وی با بصیرت نافذ خود کارکرد رسانگی هنر و تاثیر شگرف آن بر افکار عمومی را بسیار زودهنگام کشف کرده و به همین دلیل با حضور شاعران در مدینه فاضله، سر ستیز داشته است. برای یافتن جواب «زیبایی چیست؟»، به عزم شناسایی راز زیبایی و فهم سرّ آن، برخی از آثار افلاطون بررسی شده است. در جستجو از «زیبای دشوار» این نتیجه به دست آمد که از دید افلاطون زیبایی شکوه حقیقت است. هر آنچه نیک است زیبا است. زیبایی، نیکی و حقیقت، بیان سهگانه از یک امر یا سه ضلع تشکیل دهندۀ یک امر مطلق است. زیبایی حقیقی از هرگونه وابستگی و نسبیت بری و همیشه، هرجا، برای هرکس از هرجهت زیبا است. موجودات زیبا از آن جهت زیبایند که بهرهای از زیبایی حقیقی دارند. به لطف زیبایی حقیقی است که دیگر موجودات زیبا، زیبا و دلربا شدهاند.
Art and beauty are examined in this article by relying and
emphasizing on the works of Plato and the commentators and
interpreters of his works in the light of this philosopher's special
philosophical system. Plato, based on some ontological principles as
well as moral concerns, declared some types of art as rejected, and
respectfully expelled their owners from his utopia. Even though he
expelled some groups of poets and artists from his ideal utopia
under the pretext of protecting public morality and because art is
several steps away from the truth, but if we think carefully, we will
find out that with his penetrating insight, the function of art media
and he discovered its tremendous impact on public opinion very
early and for this reason, he has been in conflict with the presence
of poets in Madinah. In order to find the answer to "What is
beauty?" with the intention of identifying the secret of beauty and
understanding its essence, some of Plato's works have been
examined. In the search for "difficult beauty", the conclusion is that,
from Plato's point of view, beauty is the glory of truth. Everything
that is good is beautiful. Beauty, goodness and truth are the triple
expression of one thing or the three sides of one absolute thing.
True beauty is free from any dependence and relativity and is
beautiful always, everywhere, for everyone in every way. Beautiful
creatures are beautiful because they have the benefit of true beauty.
It is thanks to true beauty that other beautiful creatures have become
beautiful and enchanting.
خلاصه ماشینی:
او با اینکه به بهانه پاسداشت اخلاق عمومی و نیز به دلیل چند مرحله دور بودن هنر از حقیقت، برخی اصناف شاعران و هنرمندان را از آرمانشهر رؤیایی خود اخراج کرده است، ولی اگر نیک تأمل کنیم درمییابیم که وی با بصیرت نافذ خود کارکرد رسانگی هنر و تأثیر شگرف آن بر افکار عمومی را بسیار زودهنگام کشف کرده و به همین دلیل با حضور شاعران در مدینه فاضله، سر ستیز داشته است.
به پندار صاحب این نوشته، این امر از یک طرف اهمیت و میزان نفوذ هنر در جامعه را از دید افلاطون نشان میدهد و از طرف دیگر نگاه ابزاری او به هنر را آفتابی میکند و سرانجام اینکه افلاطون به یک ویژگی برجسته هنر یعنی وجه رسانهای آن آگاهانه التفات داشته و به تأثیر ژرف و شگرف آن بر ذهن و زندگی مردمان واقف بوده که این امر نشان بصیرت بیمانند اوست و راز مخالفت افلاطون با هنر نیز به همین دلیل است.
(افلاطون، ۱۳۸۰: ۱۲۳۷) اگر به صریح سخنان خود افلاطون بسنده کنیم، با نظر به اینکه بر تقلیدی بودن هنر بسیار تکیه و تأکید میکند و بهصراحت کار هنرمندان را چند مرحله دور از حقیقت میداند، اذعان میکنیم که نقص هستیشناسانه (تقلیدی بودن هنر) و نیز نقص معرفتشناسانه (توهمزایی و معرفت پنداری) دلیل اخراج شاعران از مدینه است، ولی اگر به روش تحلیل گفتمان سخنان افلاطون را با وضعیت فرهنگی و واقعیتهای خارجی جامعه یونان آن روز پیوند بدهیم، بهخوبی میتوانیم ادعا کنیم که در کنار این دو دلیل وجه رسانگی شعر و هنر و تأثیر جادویی که نمایشنامهها و تراژدیها یونانی بر افکار عمومی مردم داشته، از دلایل اصلی سختگیری و ستیز افلاطون با شعر و هنر است.