چکیده:
حوزههای علمیه شیعه از دیرباز نقش سترگ و مستمری در صیانت، توسعه و ارتقای سطح باورهای اسلامی داشته و در عرصههای گوناگون اجتماعی نقشآفرین بودهاند. این توفیق به دست نیامده است، مگر با تقوا، اخلاص، جهاد، تدبیر، دقت و تیزبینی زعمای حوزه در مقاطع تاریخی. در این میان، حوزة علمیه قم با زعامت آیتالله حائری یزدی با تجربه فراز و نشیبها و فرصتها و تهدیدهای گوناگونی در عصر قاجار و پهلوی اول از فعالترین و تاثیرگذارترین حوزههای علمیه در قرون اخیر بوده است. این تحقیق با تکیه بر آراء، مواضع و عملکرد ایشان بهمثابه مجدد حوزة علمیه قم، حوزه تراز اسلامی در موقعیت خاص پهلوی اول از دیدگاه ایشان را واکاوی کرده و با استفاده از منابع استنادی و کتابخانهای، اصولی همچون برنامهریزی، علمآموزی، تامین معیشت، رعایت اصول اخلاقی، جلب اعتماد عمومی، اصلاح شیوهها و فرایندها را از معیارهای حوزه تراز اسلامی نسبت به طلاب و مردم از دیدگاه ایشان دانسته و اصولی همانند بصیرت، اولویتسنجی، تدبیر و مصلحتسنجی و تعدیل سیاستهای دولتمردان را رسالت حوزه در قبال دولتمردان پهلوی اول برشمرده است.
Shia seminaries have for long had a great and continuous role in maintaining, developing and improving the level of Islamic beliefs and have been influential in various social fields. This success has been achieved through the piety, sincerity, jihad, tact, discretion and acumen of the leaders of the seminary in different historical periods. In the meantime, experiencing various ups and downs and opportunities and threats in the Qajar and Pahlavi eras, the Qom seminary has been one of the most active and influential seminaries in recent centuries under the leadership of Ayatullah Ha’eri Yazdi. Relying on his opinions, positions and performance, this research examines Qom's standard Islamic seminary in the special first Pahlavi era from his point of view. Using references and library sources, it regards principles such as planning, gaining knowledge, providing livelihood, observing moral principles, gaining public trust, and reforming methods and processes as the standards of Islamic seminary with regard to students and people. From his point of view, principles such as foresight, prioritization, prudence, and expediency were among the essentials of relations with Pahlavi statesmen.
خلاصه ماشینی:
اين تحقيق با تکيه بر آراء، مواضع و عملکرد ايشان بهمثابه مجدد حوزة علميه قم، حوزه تراز اسلامي در موقعيت خاص پهلوي اول از ديدگاه ايشان را واکاوي کرده و با استفاده از منابع استنادي و کتابخانهاي، اصولي همچون برنامهريزي، علمآموزي، تأمين معيشت، رعايت اصول اخلاقي، جلب اعتماد عمومي، اصلاح شيوهها و فرايندها را از معيارهاي حوزه تراز اسلامي نسبت به طلاب و مردم از ديدگاه ايشان دانسته و اصولي همانند بصيرت، اولويتسنجي، تدبير و مصلحتسنجي و تعدیل سیاستهای دولتمردان را رسالت حوزه در قبال دولتمردان پهلوي اول برشمرده است.
آيتالله حائري در بنيانگذاري مجدد حوزة علميه، گرچه به لحاظ شرایط اجتماعي از ورود به برخي از تحولات سياسي خود داري مينمود، اما حوزهاي را بنيان نهاد که نسلي از عالمان جامعالاطراف در علوم ديني و اجتماعي را محسن امین، اعیان الشیعه، ج 8، ص 42؛ علی کریمی جهرمی، آيتالله مؤسس مرحوم آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری، ص 55 و۱۰۷ـ۱۰۸.
2 محدود نماندن رابطه آیتالله حائري به قيل و قالهاي علمي و در دسترس بودن او براي هر طلبه جوان و تازهکاري موجب شده بود تا ایشان برداشت صحيح و واقعبينانهاي از اوضاع حوزه داشته باشد و حتي گاهی با وجود کهولت سن يا شأنيتهاي معمول، شخصاً به حجرههاي طلاب در مدارس سر میزد و از اوضاع علمي و فردي ايشان پرسوجو میکرد.