چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی مفهوم «شجاعت» در منابع اسلامی و تعیین مولفهها و خردهمولفههای این سازه انجام شده است. یافتههای پژوهش از طریق بررسی و تحلیل آیات و روایات به صورت «کتابخانهای» جمعآوری و تجزیه و تحلیل شد. مولفهها و خردهمولفههای «شجاعت» نیز به روش توصیفی ـ تحلیلی براساس رتبهبندی کتب روایی و با استفاده از رتبه «الف» و «ب» استخراج و تبیین گردید. با تتبع در منابع دینی پنج واژه «الشجاعة»، «النّجدة»، «صدق الباس»، «الجراة»، و «قوّة القلب» استخراج و تجزیه و تحلیل گردید. یافتههای این پژوهش در سه سطح قابل ملاحظه است: اول. عناصر و مولفههای سازه «شجاعت» که در دو قلمرو تقسیمبندی میشوند: 1. قلمرو روانی (ذهنی): انگیزه مقاومت، قویدل و پردل بودن؛ 2. قلمرو عملی (عینی): اقدام و ورود در ناملایمات، دفاع کردن، ایستادگی و مقاومت. دوم. تعریف سازه «شجاعت» که عبارت است از: توانایی روانی که در فرد انگیزهای برای مقاومت ایجاد کرده، او را به اقدام و ورود در ناملایمات و دفاع کردن واداشته و وی را در برابر دشواریها و تلخیهای مبارزه شکیبا و پایمرد میسازد. سوم. یافتههای پژوهشی در زمینه نشانههای (خردهمولفهها) شجاعت میباشند.
An investigation into the concept of "courage" in Islamic sources and determining the components and sub-components of this structure, is the purpose of this paper. Using a descriptive-analytical method and examining and analyzing verses and narrations this research is conducted. The components and sub-components of "courage" were also extracted and explained in a descriptive-analytical method based on the ranking of Narrative Books and using the "A" and "B" ratings. By tracing in religious sources, five words "courage", "al-najdah", "sedq al-bas", "al-juraa", and "quwa al-qalb" were extracted and analyzed. The findings of this research are significant in three levels: First: The elements and components of the "courage" structure, which are divided into two areas: 1. Mental realm: motivation to resist, be strong-hearted and full-hearted; 2. Practical (objective) realm: action and entry into adversity, defending, standing and resisting. Second: the definition of the construct "courage" which is: the mental ability that creates a motivation for resistance in a person, makes him act and defend himself in adversity, and also makes him patient and steadfast against the difficulties and bitterness of struggle. Third: Research findings in the field of signs (small components) of courage.
خلاصه ماشینی:
ب. شجاعت در متون اسلامي در اين بخش با استفاده از دو روايت، مفهوم شجاعت را بررسي ميکنيم: از امام حسن مجتبي( درباره «شجاعت» سؤال شد، حضرت در پاسخ فرمودند: ايستادگى در برابر هماوردان (دست و پنجه نرم کردن با حريفان هموزن خود) و شكيبايى به هنگام شنيدن سخن نيشدار (ابنشعبه حراني، 1382، ص 353؛ فيض کاشاني، 1406ق، ج 26، ص 242).
2. النَّجْدَه ابتدا «النجده» از حيث لغوي بررسي و سپس تعريفي کلي از نگاه لغتشناسان ارائه و در نهايت اين واژه از نگاه منابع اسلامي بررسي ميگردد: الف) «نجده» در لغت با بررسي لغتنامهها، تعابير مشترکي از مفهوم «نجده» بهدست ميآيد که همه آن را در تبيين دو لغتنامه ذيل ميتوان جمع نمود: «النجده» در برخي کتب لغت مترادف با «شجاعت» معنا شده و در تعريف آن گفتهاند: «النجده البُلُوْغُ في الأمْرِ»؛ نجده وارد شدن در کار است (صاحببن عباد، 1414ق، ج 7، ص 49) و در تعريف ديگري گفته شده: «النَّجْدةُ الشجاعة و هي البلوغ في الأمر الذي يُعْجَز عنه» (فراهيدي، 1409ق، ج 6، ص 85)؛ نجده وارد شدن در کاري است که (افراد) از انجام آن ناتواناند.
برخي کتب لغت علاوه بر اينکه مترادف بودن «النجده» و «شجاعت» را قبول کردهاند، اما اختلافي را در ميان اهل لغت درباره اين دو واژه بيان کردهاند که براي فهم تفاوت اين دو واژه ميتواند مفيد باشد و آن اينکه گروهي گفتهاند: اين دو واژه مترادف يکديگرند و هيچ فرقي با يکديگر ندارند؛ گروهي ديگر هم تفاوت بين اين دو واژه را مثل روز روشن ميدانند، بهگونهايكه شجاعت نوعي دليري است که به سبب آن شخص وارد بر عرصههاي پرخطر ميشود که احتمال هلاکت در آن وجود دارد، و «نجده» يعني اينکه شخص در اين موقعيت هولناک، ثابتقدم و پايدار باشد، بدون اينکه از مردن و يا در خطر مرگ قرار گرفتن هراسي داشته باشد، تا پيروز و يا شهيد شود (حسيني زبيدي، 1414ق، ج 5، ص 271).