چکیده:
شعر عاشورایی، از گستردهترین شاخههای شعرآیینی است که به روایت رویدادها و توصیف شخصیتهای مرتبط با واقعه عاشورا میپردازد. این شعر پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به ویژه دوران جنگ ایران و عراق رونق بیشتری یافت. توصیف شخصیتهای عاشورایی بهسان الگوهای متعالی مبارزه با ظلم، ایثار و صبر، انگیزهبخش مخاطبان در دوران انقلاب و جنگ بود؛ دورانی که در آن مردم نیازمند حفظ روحیه پایداری و مقاومت در خود بودند. پژوهش حاضر ضمن شناسایی لایههای سبکی و پیوند مسائل زبانی با محتوا ما را به درک و دریافت دقیقتری از این نوع شعر میرساند. کاربرد واژگان عینی و نشاندار، تکرار واژهها و هم حروفی آنها و همچنین وجود تشبیهات و استعاراتِ گرفته شده از طبیعت، از ویژگیهای این نوع اشعار است. این مقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی لایههای سبکی اشعار عاشورایی بعد از انقلاب اسلامی میپردازد و تکامل اشعار را در چهار لایه آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی نشان میدهد. براساس یافتههای پژوهش این اشعار در حوزه واژگان و تصاویر نوآورانه است.
Ashura-themed poetry deals with the event of Ashura. This type of poetry has received much more attention after the Islamic Revolution in Iran. It was especially favored during the eight-year imposed war, with depictions of various personalities, whether positive or negative. It was very much in vogue when people needed more inspiration and encouragement. Vivid poetic descriptions are abundant in them, coupled with rich rhetorical figures on voca, lexical, syntactic, and rhetorical planes.
خلاصه ماشینی:
کاربرد واژگان عینی و نشاندار، تکرار واژهها و هم حروفی آنها و همچنین وجود تشبیهات و استعاراتِ گرفته شده از طبیعت، از ویژگیهای این نوع اشعار است.
پیشینه پژوهش در خصوص اشعار عاشورایی پژوهشهای فراوانی انجام شده است که محتوا محور بوده و به سیر تحول مفاهیم و شناخت بیشتر در این زمینه توجه شده است، اما با توجه به دیدگاههای جدید تحلیلی در حوزه زبانشناسی، نقد ادبی و سبکشناسی این موقعیت به وجود آمده تا آثار، از دیدگاههای نوین مورد بررسی قرار گیرند.
آن کهکشان شعلهور راه شیری است یا روشنای خون علیاصغر شما ( قزوه، 1386: 30) در این شعر علاوه بر تکرار حرف «ش» که باعث آهنگین شدن و زیبایی کلام شده است عظمت خون علی اصغر (علیه السلام) را با تصویری از کهکشان نشان داده است.
اسب، مست و دشت، مست و جاده، مست, , هم زره، هم تیغ، هم کباده مست ساد و ساحل، دجله و دریا خمار, , نخلها چون کوهها استاده مست (صادقی رشاد به نقل از آیینه گردانی، 1395: 175) در این شعر شاهد تکرار واژه «مست» هستیم که تداعی از خود بیخود شدن همه عناصر صحنه کربلا است و تصویری از هیجان میسازد.
قلم بر دست به یاد دست قلم، بر به سوی دفتر، دست (انسانی به نقل از آیینه گردانی، 1395: 38) این شعر عاشورایی در مورد حضرت ابوالفضل سروده شده که دارای ردیف و قافیه و تکرار واژه دست است که تأکید بر مفهوم فداکاری ایشان با قلم شدن دستهایش دارد.
در بررسی لایه بلاغی اشعار عاشورایی تشبیهات و استعاراتی وجود دارد که از جمله میتوان به تشبیه امام حسین (علیه السلام) به خورشید و همچنین علی اصغر (علیه السلام) به غنچه اشاره کرد.