چکیده:
لیکاف و جانسون با نظریۀ استعارۀ مفهومی نشان دادند که استعارهها از ذهن بر زبان جاری میشوند و تا زمانی که در ذهن تغییر شناختی ایجاد نشود، استعاره شکل نمیگیرد. ادبیات فارسی- با پیکرۀ عظیمی که در اختیار دارد- در دل خود گنجینۀ استعارههای مفهومی بسیاری جای دادهاست. رویکرد این تحقیق شناختی است و با روش توصیفی-تحلیلی یکی از استعارههای مهم ادبیات فارسی؛ یعنی کلاناستعارۀ «باد صبا انسان است» بررسی شدهاست. پرسش این پژوهش آن است که از نظر شناختی، باد صبا چگونه در زبان فارسی مفهومسازی شدهاست؟ دادههای این تحقیق از دیوان حافظ به دست آمدهاست. تحلیل دادههای تحقیق نشان میدهد که صبا در ادبیات فارسی از نظر شناختی یک انسانِ عاشق، طبیب، پردهدار، سنگ صبور، رازدار و در عینحال، یک انسانِ سخنچین، بیمار، دروغگو، رقیب و بیوفا ترسیم شدهاست. از مقایسۀ شخصیت و خویشکاری دوگانۀ صبا در شعر فارسی، میتوان احتمال داد که صبا بازماندهای از ایزد «وایو» در ایران باستان باشد.
خلاصه ماشینی:
مقاله پژوهشی تحلیل استعارۀ مفهومی باد صبا در شعر حافظ خدابخش اسدالهی ١ جهاندوست سبزعلیپور٢ چکیده لیکاف و جانسون با نظریۀ استعارۀ مفهومی نشان دادند که استعاره ها از ذهن بر زبان جاری میشوند و تا زمانی که در ذهن تغییر شناختی ایجاد نشود، استعاره شکل نمیگیرد.
رویکرد این تحقیق شناختی است و با روش توصیفی-تحلیلی یکی از استعاره های مهم ادبیات فارسی؛ یعنی کلان استعارۀ «باد صبا انسان است » بررسی شده است .
پرسش این پژوهش آن است که از نظر شناختی، باد صبا چگونه در زبان فارسی مفهوم سازی شده است ؟ داده های این تحقیق از دیوان حافظ به دست آمده است .
تحلیل داده های تحقیق نشان میدهد که صبا در ادبیات فارسی از نظر شناختی یک انسانِ عاشق ، طبیب ، پرده دار، سنگ صبور، رازدار و در عین حال ، یک انسانِ سخن چین ، بیمار، دروغ گو، رقیب و بیوفا ترسیم شده است .
نتایج تحقیق سبزعلیپور و وزیری (١٣٩٧)، تحت عنوان «بررسیاستعارۀ مفهومی عرفان خرابات است در دیوان حافظ »، نشان میدهد عرفان در ادبیات فارسی خود را با خرابات مفهوم سازی کرده و با حذف این استعاره «عرفان خرابات است » از شعر فارسی (به ویژه ، در شعر سبک عراقی)، متون عرفانی بسیار بیمایه خواهند شد.
در این تحقیق با بررسی داده هایی از شعر فارسی و نیز زبان روزمره ، به این نتیجه رسیده اند که در هر دو گونۀ زبانی از استعاره های عشق و نگاشت های اصلی میان مفهوم مقصد عشق و مفاهیم حوزۀ مبدأ، به طور یکسان استفاده شده است .