چکیده:
تحولات تاریخی غرب آسیا در سده گذشته نشان میدهد که بارها قدرتهای جهانی برای بسط نفوذ خویش در منطقه، به دنبال استقرار نظم مطلوب منطقهای خود بودهاند. در سالهای پایانی دهه 80 میلادی و با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به تدریج گفتمان جدیدی به نام مقاومت در منطقه غرب آسیا شکل گرفت. محور مقاومت به رهبری جمهوری اسلامی ایران، با گفتمان عدالتخواهانه و استکبارستیزانه خود، هیچگاه نظم لیبرال موجود بینالمللی را برنتابید و وضع موجود را ناعادلانه دانست. در سطح منطقهای گفتمان مقاومت بهتدریج توانست بهعنوان پادگفتمان جهان سلطه در منطقه تثبیت گردد. ازآنجایی که مهمترین اصل نظم مطلوب جهان سلطه در منطقه تامین امنیت اسرائیل تعیین شده بود، در مقابل، آزادسازی قدس شریف بهعنوان اساسیترین مطالبه مقاومت در منطقه تعیین گردید. تقابل دو راهبرد، از ابتدای انقلاب اسلامی فراز و فرودهای بسیاری داشته اما روند کلی آن که در جنگ 33 روزه، جنگ 22 روزه، بیداری اسلامی، ناکامی آمریکا در جنگ نیابتی توسط داعش در عراق و سوریه و جنگ اخیر غزه است، نشاندهنده پیشروی نظم مطلوب مقاومت در منطقه غرب آسیا است. این تحولات باعث شد تا برای نخستینبار نظم منطقهای به نفع محور مقاومت قوام یابد. پژوهش حاضر در صدد است تا با استفاده از تمهید نظری نظم منطقهای، ضمن بیان سیر تطور نظم حاکم در منطقه غرب آسیا در دوران معاصر، به بررسی وضع موجود نیز بپردازد.
خلاصه ماشینی:
نگاهی به تحولات تاریخی در یک سده گذشته نشان میدهد که بارها قدرتهای جهانی برای بسط نفوذ خویش در منطقه، به دنبال استقرار نظم مطلوب منطقهای خود بودهاند؛ تلاش روسها جهت دستیابی به آبهای آزاد و در کنترل قرار دادن تنگههای حیاتی ترکیه، استعمار طولانی بریتانیا، نفوذ فرانسویها در منطقه شامات و در نهایت حضور آمریکا در غرب آسیا پس از جنگ جهانی دوم، نهتنها ثباتی را برای ملتهای این منطقه به ارمغان نداشته، بلکه همواره موجب بیثباتی شده است.
گفتمان مقاومت و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی؛ گذار به سهقطبی و موازنه دوقطبی با امضای پیمان کمپ دیوید از سوی انور سادات، رئیسجمهور وقت مصر، و مناخیم بگین، نخستوزیر وقت اسرائیل، در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۷۸ ترتیبات امنیتی غرب آسیا به نفع بلوک غرب تغییر پیدا کرد و از سوی دیگر باتوجهبه جایگاه برجسته مصر در جهان غرب، به نظر میرسید این پیمان که نخستین پیمان صلح میان طرفین جنگ اعراب و اسرائیل بود، دومینوی عادیسازی روابط و صلح میان کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی را بهزودی آغاز کند.
تبدیل شدن عراق و افغانستان به باتلاقی برای نیروهای آمریکایی و نیز استقرار دولت شیعی همسو با ایران در عراق، تصور اشتباه ایالات متحده از نقش خود در منطقه را نمایان ساخت و نشان داد که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، معادله نظم منطقهای غرب آسیا از حالت سهقطبی به دوقطبی مبدل گشته که سهم شوروی بیش از آنکه به غرب برسد، از سوی محور مقاومت مصادره شده است.