چکیده:
مانویان و مزدکیان بر اندیشههای پس از خود اثر گذاشتند. یک ویژگی برخی نحلههای عارفان و صوفیان، اعتراض علیه حکّام جبّار و وضعیت ظالمانۀ حاکم بر جامعه است. در این پژوهش، بر اساس منابع مکتوب ادبیات زرتشتی و مانوی و متون عصر اسلامی، منشأ ظلمستیزی برخی گفتمانهای عارفانه و صوفیانه مشخص شده و از منظر انتقادی مورد تحلیل قرار گرفته است. مبنای این تحلیل نظریۀ گفتمان لاکلائو و موفه (1985) است. با مطالعۀ منابع، مشخص میشود که مانویان و مزدکیان مشکلات عدیدهای علیهِ حکومت ساسانی ایجاد کرده بودند. به نظر میرسد، در دورۀ اسلامی، این دو گروه الگویی مستقیم یا غیر مستقیم برای مبارزۀ گروههای مخالف دستگاه خلافت عبّاسی شده بودند که غالباً دستگاه خلافت در فرایند طرد و بهحاشیهرانی مخالفان خود، آنان را به دو نحله یا طریقت مغضوب در نزد زرتشتیان (مانویان و مزدکیان) منسوب میکرد؛ ظاهراً، در این امر، زرتشتیان هم به یاری دستگاه خلافت میآمدند و هم از این سرکوب خشنود میگشتند و احتمالاً در منابع، برای تشبیه عرفا و صوفیان مخالف دستگاه حاکم به بدنامان ایران در عصر ساسانی، شیوۀ برخورد با آنان بسیار شبیه به روش کشتار و اعدام مانویان و مزدکیان تصویر یا نقل میگردید. در این تحقیق روشن میگردد که دالّ مرکزیِ جریانهای مخالف حکومتهای ساسانی و عباسی، در روایتهای حکومتی، «فساد اخلاقی» و «اباحه» است، در حالی که این گفتمانهای مخالف حکومت، ظاهراً «عدالت» را به عنوان «دالّ تهی» در جامعه برجسته کرده بودند.
The idea of Manichaean and Mazdakian Affected on later ideas. Except for rituals hostility to oppression is one of the most important of some sects of Mysticism and Sufism. In this research it was studied the Zoroastrian and Manichean and Islamic literature and unfolded the origin of jar of some Sufism discoursesagainst to oppression is the Manichaean and Mazdakian ideas, this study based on the theory of discourse of Laclau and mouffe (1985). After the study of sources, we will understand the Manichaeans and Mazdakians Were a pattern for the dissidents of the Abbasids.Often the Abbasid Caliphate attributed the dissidents to the Manichaean and Mazdakian (The heretics in the Sassanid period) and they are suppressed by the Abbasids. for the simulation of Mystics to the rioters in the Sassanid period the style of suppression to them (Mystics) very simulated to the hanging of the followers of Mazdak and Mani. Thus, the nodal point of the opponents of Sassanian empire and Abbasid Caliphate was the moral corruption but the nodal point of them was the justice.
خلاصه ماشینی:
سـابقۀ چنين خشونتي در ايران دست کم به عصر هخامنشي ميرسد، اما چـون مطالعـۀ حاضـر، بـه بررسي سرکوب مخالفان عقيدتي با اتهامات فساد اخلاق و اخـلال در ديـن بـا رنـگ وبـوي احتمالي تصوف و عرفان ، متمرکز شده ، از تحليل ماجراي کساني صرف نظر مـيکنـيم کـه داريوش و خشيارشاه و اردشير و ديگـر شـاهان هخامنـشي، آنـان را سـرکوب کردنـد و در کتيبه هاي خودشان و در منابع يوناني به آن سرکوب ها اشاره شده است .
وجه تمـايز پـژوهش حاضـر نـسبت بـه ديگـر تحقيقات اين است که تاکنون به صورت مستقل ، با ترتيب تاريخي معين شده (از سـال قتـل ماني در ٢٧٥ ميلادي تا قتل سهروردي درسال ١١٩١ مـيلادي / ٥٨٧ هجـري قمـري) چنـين مطالعه اي انجام نشده و سرکوب عرفا، متصوفه و جريـان هـاي مخـالف حکومـت در عـصر عباسي و منشأ ايراني (مانوي و مزدکي) آنها يا بررسي نشده يا همچون اين تحقيق باتوجه به نظريۀ گفتمان لاکلائو و موفه نبوده است .
مطالب اين بخش در توضيح نظريۀ گفتمان ، برگرفته از رسالۀ دکتري عليرضا حيدري با نام ايـدئولوژي و هژموني در متون ساساني بر اساس تحليل گفتمان انتقادي اسـت و در ايـن تحقيـق مطالـب مربـوط بـه نظريـۀ گفتمان بيشتر متکي بر پژوهش هاي لاکلائو و موفه (١٣٩٣: ٢٣١-١٥٣)، يورگنـسن و فيليـپس (١٣٩٤: ١٠٧- ٥٣) و سلطاني (١٣٩٢: ١٠١-٧٠) است .
0/) The Origin of Political Sufi Discourse in Iran and its Analysis 1 based on Laclau and Mouffe's Discourse Theory 2 Ali Reza Heidari 3 Mojtaba Monshizadeh 4 Faezeh Farazandehpour Received: 2022/03/06 Accepted: 2022/05/17 Abstract The Manichaean and Mazdakites influenced the ideas succeeding them.