چکیده:
در این مقاله، ابتدا، تعریفی از قصاص ارائه شده، تا از حیث مفهومی، آشنایی اجمالی حاصل شود. موضوع اصلی مقاله، اختلاف میان فقیهان اسلامی و مضمون ماده 304 قانون مجازات اسلامی ایران، مصوّب 1392ش. است. ضمن ذکر این ماده قانونی، به دلیل های آن اشاره شده که عبارت است از: 1. کتاب (سوره مائده، آیه 45)؛ 2. سنّت (روایت)؛ 3. اجماع. با وجود این ادله، به قصاص شخص بالغ، حکم شده است. آن گاه دیدگاه آیت الله سیّدابوالقاسم خوئی آمده که معتقد به عدم قصاص شخص بالغ اند. دیدگاه ایشان، لوازم، آثار و احکامی را در پی دارد که از جمله آن، سوء استفاده اشخاص، از کودکان و افراد نابالغ است؛ چه این که ضمانت اجرا از بین رفته و فاقد بازدارندگی است. عمده و تنها دلیل آیت الله خوئی، صحیحه ابی بصیر می باشد که این صحیحه، در مورد شخص مجنون است، ولی با وحدت ملاک و تنقیح مناط، حکم موجود در روایت را به شخص نابالغ، سرایت داده اند. در ادامه، دیدگاه امام خمینی بیان شده که وی به قصاص شخص بالغ معتقد شده اند، ولی با این تکمله که ولیّ مقتول، با گرفتن دیه، مصالحه کند. نیز به دیدگاه برخی فقیهان معاصر اشاره شده که عموما بر قصاص شخص بالغ معتقد شده اند و در پایان از ولایت شخص مقتول، سخن به میان آمده است.
خلاصه ماشینی:
فصلنامه علمی تخصصی فقه و حقوق معاصر سال هشتم، شماره 20، تابستان 1401، ص522-534 بررسی فقهی ماده 304 قانون مجازات اسلامی با تأکید بر دیدگاه آیت الله خویی و امام خمینی علیرضا شایانی 1 چکیده در این مقاله، ابتدا، تعریفی از قصاص ارائه شده، تا از حیث مفهومی، آشنایی اجمالی حاصل شود.
عمده و تنها دلیل آیت الله خوئی، صحیحه ابی بصیر می باشد که این صحیحه، در مورد شخص مجنون است، ولی با وحدت ملاک و تنقیح مناط، حکم موجود در روایت را به شخص نابالغ، سرایت داده اند.
قائل به حق قصاص برای شخص نابالغ شده است، و این در حالی است که برخی فقیهان امامیّه، مانند آیت الله خوئی، دارای دیدگاهی برخلاف قانون مجازات اسلامی اند.
آیت الله سیّدابوالقاسم خوئی در این باره می گوید: «آیا شخص بالغ، با انجام قتل صبی، کشته و قصاص می شود؟ گفته شده است، بله قصاص می شود و این نظر مشهور می باشد.
در این مساله که بیان شد، اگر اجماع بود بر اینکه شخص بالغ، قصاص می شود، پس این صحیح می باشد، حال آن که اجماع، غیرتام می باشد؛ همان طور که صاحب شرایع در کتاب شرایع بیان فرموده که قصاصِ شخص بالغ، بنا بر قول اصح می باشد و از طرف دیگر، نسبت خلاف به حلبی داده شده است و ایشان در این مسأله، در حکم به قصاص، مخالفت کرده و بیان داشته که شخص بالغ، قصاص نمی شود.
شهید ثانی نیز معتقد است که اگر شخص بالغی، صغیر را به قتل برساند، آن بالغ قصاص می شود؛ چون ادله قصاص، شامل شخص بالغ می شود.