چکیده:
ﻣﺴﺄﻟﮥ ﺟﻤﻊ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻗﺮآنﮐﺮﯾﻢ، از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﻋﻠﻮم ﻗﺮآﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ، ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻋﻠﻮم ﻗﺮآن و ﺣﺘﯽ در ﻗﺮن ﻣﻌﺎﺻﺮ، ﻣﺴﺸﺮﻗﯿﻦ را ﺑﻪ ﺗﮑﺎﭘﻮ وادار ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ رواﯾﺎت ﺟﻤﻊ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻗﺮآن در زﻣﺎن ﺧﻠﻔﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻌﺎرض ﻣﻮﺟﻮد در آن را ﮐﺸﻒ و ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻗﺮآن، ﺳﻨﺖ، ﺗﺎرﯾﺦ، اﺿﻄﺮاب و اﺟﻤﺎع آن را اﺛﺒﺎت ﮐﺮد. ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻗﺮآن در زﻣﺎن رﺳﻮل اﮐﺮم ﺻﻠﯽاﷲﻋﻠﯿﻪوآﻟﻪ( ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و رواﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻼف آن را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﻣﺮدود و ﻣﺨﺪوش ﻫﺴﺘﻨﺪ.
خلاصه ماشینی:
جمع قرآنکریم به عنوان یکی از مباحث علوم قرآن از قرون پیشین مورد توجه بوده و آثار زیادی در اینباره نگاشته شدهاست ازجمله: حقائق حامه الحول القرآن الکریم، از سید جعفرمرتضی عاملی؛ بخشی از کتاب به مسأله جمع قرآن پرداخته است و دیدگاههای و نظریات مختلف را در این باره بیان نموده است.
تفاوت این گفتار با پژوهشهای انجام شده، ایناستکه تلاش شده است روایتهای جمع قرآن در زمان خلفا بررسی شود و به نقد سندی این روایات بر اساس نظرات اهل سنت پرداخته و سپس با دسته بندی شواهد و قرائن محتوایی- که دلالت بر نظم و ترتیب و نگارش قرآن در زمان رسول خدا (صلیاللهعلیه وآله) دارند- پایههای روایتهای جمع قرآن در زمان خلفا را ـ که بین اهل سنت مشهور است - متزلزل نماید.
سنت برای بررسی روایات جمع قرآن در زمان خلفا، معیار دیگری که میتوان آن را به کار گرفت، سنت رسول خدا (صلیالله علیهوآله) است.
(روایتهایی که حکایت از جمع و تدوین قرآن در زمان پیامبر(صلیالله علیهوآله) دارند، از منابع روایی اهل سنت استخراج شده، تا هم شاهد مثال برای تضعیف روایتهای جمع قرآن در زمان خلفا باشند و هم تناقضهای موجود در کتب روایی مهم و مورد اعتماد اهل سنت، دراین موضوع از علوم قرآنی روشن گردد).
(حنبل، بیتا، 4: 367) این حدیث به روشنی، جمع قرآن در زمان پیامبر (صلیالله علیه وآله) را ثابت میکند.
با توجه به شواهد مورد اعتماد بین فریقین ثابت شد، پیامبر (صلیالله علیه وآله) توجه خاصی نسبت به جمع و تدوین قرآن داشتند و طبق آیات، امکانات و وسایل جمع هم وجود داشته است.