چکیده:
فرآیند تولید کشاورزی در انتشار برخی از آلایندهها مانند متان و اکسیددی نیتروژن نقش مهمی دارد. به گونه ای که تامین آب سالم برای خانوارهای روستایی به دلیل نفوذ آلودگی به منابع آبی به یک ضرورت تبدیل شده است. افزون بر اجرای سیاستها در سطح بخش کشاورزی، اقداماتی نیز باید در سطح مزرعه صورت گیرد. این مطالعه با توجه به ضرورت یادشده با هدف تدوین استراتژی هایی در سطح مزرعه برای کاهش انتشار ناشی از فعالیتهای کشاورزی صورت گرفت. برای این منظور استراتژیهای احتمالی برای کاهش انتشار آلایندهها در سطح مزرعه بر اساس ادبیات موجود و نظر کارشناسها، تدوین و برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز جهت رتبه بندی آنها از کارشناسهای منتخب استان فارس نظرسنجی صورت گرفت. این استراتژیها با استفاده از روش FAHP و تاپسیس رتبه بندی شد. بر اساس نتایج رتبه بندی استراتژیها در هر دو گروه فعالیتهای زراعت و باغبانی و دامپروری، "اثرگذاری" و "هزینه بربودن" به عنوان مهمترین معیارها در تدوین و اجرای استراتژیها معرفی شدند و حدود سه چهارم از وزن به این دو معیار تعلق گرفت. استراتژیهای حایز اولویت در فعالیتهای زراعی و باغی شامل مدیریت استفاده از ماشین آلات و ادوات، مدیریت بقایای گیاهی و به طور کلی مدیریت در سطح مزرعه بود؛ درحالی که نوع گیاه و نوع نهاده کود شیمیایی در اهمیت پایین تری قرار گرفتند. اولویت بالاتر در مورد فعالیتهای دامی نیز به نحوه کودروبی و مدیریت فضای نگهداری دام داده شد و تغییر جیره دام در اهمیت بعدی قرار گرفت.
Production process including agricultural production plays a significant role for some pollutants like Methane (CH4) and Nitrous Oxide (N2O), leading to the necessity of supplying safe drinking water in rural areas due to pollutants leakage to water resources. Thus, in addition to the policies at the agricultural sector level, other measures should be taken at the farm level. In this context, the current study aims to develop strategies in order to mitigate pollutants emissions emitted from agricultural activities. The possible strategies to dampen the pollutants emissions at farm level were developed based on the current literature and the survey implemented throughout the selected experts in Fars province. The survey was conducted to provide information to rank the strategies. The strategies were ranked using FAHP and TOPSIS techniques. Based on the results, for both agronomy and horticultural, and husbandry activities, effectiveness and cost were ranked more important, assigning three-fourth of the total weight. The results obtained for strategies ranking revealed that for activities in agronomy and horticultural subsector, the prioritized strategies are agricultural machinery and equipment management, plant residue management and managerial activities in general at the farm level. For the husbandry activities, manure scraping method and the animal housing management were ranked with higher importance followed by alteration in animal feed diet.
خلاصه ماشینی:
براي اين منظـور اسـتراتژيهـاي احتمـالي بـراي کاهش انتشار آلاينده ها در سطح مزرعه بر اساس ادبيات موجود و نظر کارشناس ها، تدوين و براي جمـع آوري اطلاعات مورد نياز جهت رتبه بندي آن ها از کارشناس هاي منتخب استان فارس نظرسنجي صورت گرفت .
بخش کشاورزي که در اين مطالعه به طور خاص مورد توجه است از نگاه مصرف انرژي و انتشار آلودگي از محل حامل هاي انرژي از اهميت بالايي برخوردار نيست ؛٢ اما در ١- بيش از ٨٠% انتشار دياکسيدکربن (به عنوان مهم ترين آلاينده در ايران ) توسط مصارف سوخت (انرژي) ايجادشده و تنها کمتر از ٢٠% از آن در فرايند توليد و يا در مصرف نهايي ايجاد ميشود.
هرچند ميتوان گفت بخش کشاورزي ايران در مقايسه با متوسط جهـان از شدت انتشار پايين تري برخوردار است ؛ اما در خصـوص آلـودگي محصـولات کشـاورزي حساسـيت بالايي وجود دارد و کاهش استفاده از نهاده هاي شيميايي به طور جدي مورد توجه است .
هرچند ارزيابي شدت انتشار آلاينده ها در سطح بخشي يا کل اقتصاد فرصتي براي سياست گذاران در جهـت تـدوين سياسـت هـاي کـلان فـراهم مـينمايـد امـا در مـورد فعاليت هاي کشاورزي که داراي فرايند توليد حاوي آلاينده هستند مرکز ثقل سياست هـاي اتخاذشـده مزرعه است و عملياتي نمودن اين سياست ها منوط به فراهم بودن زمينه اجراي آن ها در سطح مزرعه خواهد بود.
استراتژيهاي کاهش انتشار آلودگي در فعاليت هاي زيربخش دام و طيور نتيجه گيري و پيشنهادها هرچند عمده انتشار آلاينده ها ناشي از مصرف انرژي است ( ,Bakhshoodeh &Farajzadeh ٢٠١٥) اما درعين حال نبايد از انتشار حاصل از محل توليد نيز غفلـت نمـود.