چکیده:
امروزه در ژئومورفولوژی زمینساخت، از تجزیه و تحلیلهای مورفومتریک به طور گسترده به عنوان روشی سودمند برای شناسایی فعالیت چینها و طاقدیسها از نظر رشد جانبی و عمودی استفاده میشود. در این پژوهش، تأثیر فعالیتهای زمینساخت در طاقدیس بایه با استفاده از پارامترهای گوناگون مربوط به هشت شاخص ژئومورفیک (VF, AR, FMF, SMF, FSI, FFS, FD, ED)، نقشههای توپوگرافی و زمینشناسی، تصاویر کوئیکبرد و DEM 5/12 متر در بستر GIS مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و یافتههای بهدستآمده با شواهد میدانی کنترل شد. منطقۀ مورد مطالعه در جنوب باختری زرنه در ایوان غرب واقع در استان ایلام و در منطقۀ زمینساخت فعال زاگرس چینخورده قرار گرفته است. یافتههای بهدستآمده برای شاخصهای مورد بررسی در طاقدیس بایه نشان داد که ساختار این طاقدیس جوان است و نیروهای زمینساختی در آن تداوم دارند و هنوز به تکامل نرسیدهاند. علاوه بر ارزشهای عددی محاسبهشده برای این شاخصها، شواهد ژئومورفولوژیکی موجود در منطقه، از جمله: جبهههای کوهستانی خطی، مستقیم و پرشیبِ گسلی، درههای ژرف، باریک و V شکل، اشکال مثلثی بزرگتر با درازای قاعدۀ بیشتر، یال کوتاهتر و پرشیبتر و درصد بخشهای بریدهشده کمتر و بریدهنشدۀ بیشتر جبهۀ کوهستان در یال جنوب باختری، گویای وضعیت زمینساختی فعالتر این یال نسبت به یال شمال خاوری طاقدیس است. یافتههای بهدستآمده از این شاخصها فهم مناسبی از وضعیت زمینساخت موجود در طاقدیس بایه را آشکار کرد؛ به عبارت دیگر، یافتههای بهدستآمده از شاخصهای ژئومورفیک اهمیت استفاده از مجموعۀ دادهها و اطلاعات گردآوریشده از منابع گوناگون و همپوشانی آنها در یک بستر نرمافزاری نیرومند و توانا، همچون سامانۀ اطلاعات جغرافیایی را برای ارزیابی میزان فعالیتهای نسبی زمینساخت در طاقدیس بایه و دیگر مناطق به روشنی نشان داد.
The aim of this paper is to evaluate the active tectonics in Bayeh Anticline. In this study the influence of tectonic activities in the Bayeh Anticline was well demonstrated and analyzed using various relevant parameters of eight geomorphic indices such as: Ratio of Valley Floor Width to Valley Height (VF), Aspect Ratio (AR), Mountain front facet (FMF), Mountain front sinuosity (SMF), Fold Symmetry Index (FSI), Fold Front Sinuosity (FFS), Percentage dissected mountain fronts (FD), Percentage undissected escarpments (EU), topographic and geological maps, satellite imageries, digital elevation model (DEM 12.5m) data in a GIS platform, with several field works.Results show that values of SMF index in Bayeh anticline is equal with 1.14. Vf is defined as the ratio of the width of the valley floor to its average height. The value of Vf is calculated for the main valleys that cross mountain fronts of the study area. The values of Vf index in Bayeh anticline is 0.40. Fold front sinuosity (FFS) index, used as a proxy for the age of the fold structures. The geomorphic indices can be useful for detecting tectonic reliefs formed even during late deformation stages in everywhere. The final relative results depicted a good understanding of the existing tectonic of the any area. The output of this work revealed the significance of using different datasets from various sources and their overlay in a GIS platform for assessing the relative tectonic activity in the Bayeh Anticline or elsewhere.