چکیده:
تبحّر علامه حسنزاده آملی در حل مناقشات علمی و تجمیع نظرات مکاتب علمی در مسیر نیل به حقیقت، میتواند کمک بسزایی در فهم و تفسیر صحیح از اصالت وجود و معنای اعتباریّت ماهیت و امتداد آن در عصر حاضر داشته باشد. نوشته حاضر با واکاوی آثار علامه به روشی توصیفی ـ تحلیلی، علاوه بر تنظیم مقدمات مهم در فهم معنای اعتباریت و اِسناد وجود به ماهیت، دو جمع را برای معنای موجود بودن و موجود نبودن ماهیت قابل طرح میداند: در جمع اول، اسناد موجودیت به ماهیت بهواسطه در عروض و حکم به نبودن به سبب صحت سلب از آن است؛ در جمع دوم، ماهیت بهحسب وجود رابطی یا همان ربطی معدوم و بهحسب وجود رابط، یعنی مفاد کان ناقصه، موجود است. در پایان نیز در ضمنِ دو نکته اساسی، به توضیح وجود مجازی ماهیت یا همان حکم عرفانی آن، از دیدگاه استاد حسنزاده آملی پرداخته شده است.
Allameh Hassan-zada’s skill in resolving scientific disputes and reconciling the views of scientific schools in the way to achieve truth can assist us greatly in understanding and rightly interpreting the principality of existence and the meaning of conventionality of quiddity and its extension in the present time. The present article explores Allameh’s works in a descriptive-analytical way, adjust the important preliminaries in understanding the meaning of conventionality and predication of existence on quiddity, and regards two overall meaning for existence and non-existence of nature. First, predicating existence on quiddity is through medium of accidents and judging non-existence due to the rightness of its negation. Second, quiddity is non-existence in terms of relational existence, and is existent in terms of the existence of relation, i.e. the imperfect ‘to be’ (kana naqisa). Finally, we have explained the figurative existence of quiddity or its mystical judgment in Allameh Hassan-zada’s view.
خلاصه ماشینی:
با اين حال ، مي توان با تمرکز بر انديشه مفسري جامع نگر در حوزه حکمت متعاليه نظير علامه حسن زاده آملي، در اين خصوص به جمع بندي و دريافت معنايي صحيح از نحوه استناد وجود به ماهيت در عين اعتباريت آن دست يافت .
تحقيق پيش رو عهده دار پاسخگويي به اين سؤال و ضرورت است که : نحوه استناد وجود به ماهيت در انديشه علامه حسن زاده آملي چيست ؟ پيشينه استناد وجود به ماهيت را مي توان در آثار ابتدايي فلاسفه اسلامي در استناد وجود به کلي طبيعي يافت ، ولي طرح مبهم پرسش از اصالت وجود و ماهيت و پاسخ ندادن فلاسفه آن دوره به اين پرسش ، چنان که بايد، و همچنين اختلاف تفاسير پس از دوره طرح سؤال ، ضرورت پژوهشي مستقل در نحوه استناد وجود به ماهيت براساس تفسير صحيح در حکمت متعاليه را تأييد ميکند.
ويژگيهاي ماهيت به معني مذکور را مي توان از ويژگيهايي به دست آورد که فلاسفه و به تبع ايشان علامه حسن زاده در ضمن ادله نفي ماهيت از واجب تعالي براي ماهيت برشمرده اند: - افراد داشتن : از ويژگي هاي مهم ماهيت که کلي است و علامه نفي ماهيت از حق تعالي را براساس اين خصوصيت چنين بيان ميکند: «در ماهيت کليت راه دارد؛ زيرا اشعار به حد دارد و وجود صمدي غيرمتناهي خارجي متن واقع است و اين سخنان راه ندارد (حسن زاده آملي، ١٣٨٧: ١٢٧/٢).